Чақалоқларда йўргак дерматити

Чақалоқларда йўргак дерматити – бу таглик ишлатиш оқибатида терининг ўткир яллиғланиш реакцияси бўлиб, у ўзини тошма, тирнаш хусусияти, шишиш ёки қизариш шаклида намоён қилади. Бу қуйидаги омиллар туфайли юзага келади: сийдик ва нажаснинг зарарли таъсири, юқори намлик ва ишқаланиш.

Чақалоқларда йўргак дерматити энг кенг тарқалган касалликлардан биридир. Бу чақалоқлар ва ёш болаларнинг 7 дан 35 фоизигача таъсир қилади. Маълум қилинишича, таглик кийган ёш болаларнинг ярми қачонлардир атопик дерматитга чалинган. Касалхонага ётқизилган чақалоқлар ва болалар орасида тарқалиш бундан ҳам юқори – 17 фоиздан 43 фоизгача.
Атопик дерматит болаларда тез-тез учрайди, одатда 3-12 ҳафтадан бошланади, энг юқори даражаси 9-12 ойликда бўлади. Шу билан бирга, касаллик катталарда ҳам бўлиши мумкин. Чунки баъзи беморлар узоқ вақт таглик кийишни талаб қилади (масалан, нажас ёки сийдик ушламасликда). Йўргак дерматитининг пайдо бўлиши жинсга ёки ирқига боғлиқ эмас.
Чақалоқларда йўргак дерматити пайдо бўлишига сабаб бўладиган омиллар:
– қўпол ва синтетик матолар, маиший ва косметика маҳсулотлардан фойдаланиш (хлор ёки фосфат ўз ичига олган кир ювиш воситалари);
– тагликни кам алмаштириш, ҳаддан ташқари иссиқлик;
– терининг сийдик ва нажас билан узоқ муддатли алоқаси (масалан, диареяда);
– сийдик таркибини ўзгартирадиган тагликлар ичидаги микробиал омиллар.

Белгилари

1. Оддий атопик дерматит
   Бу яллиғланиш жараёнининг янада ривожланишида эритема, яъни терининг қизариши билан намоён бўлади. Макерация (тери тўқималарини суюқлик билан сингдириш ва уларнинг шишиши) ва ҳатто эрозив юзалар пайдо бўлиши мумкин.
2. Замбуруғ инфекцияси
   билан асоратланган
   атопик дерматит
   Тошма кўпинча тери бурмаларида (тос, думба) жойлашади. Зарарланиш чекка қисмларда парчаланадиган ёрқин қизил, пўстланувчи доғлар кўринишида намоён бўлади. Кўпинча папула шаклидаги тошмалар пайдо бўлади. Яъни думба, жинсий аъзолар, қорин ва сонларнинг терисида бир хил фокуслар пайдо бўлади. Бундай касалликнинг сурункали кечишида грануломатоз папулалар ва тугунлар пайдо бўлиши мумкин.
   Болалар териси катталарникидан жуда фарқ қилади. Тери жуда сезгир ва ҳимоясиз бўлади. Шунинг учун, болаларда нохуш омиллар пайдо бўлганда, терининг ҳимоя тўсиғи жуда тез бузилади ва яллиғланиш ривож­ланади.

Ривожланиш босқичлари

Атопик дерматитининг босқичлари аломатлари:
Енгил атопик дерматит:
– маҳаллий жойларда енгил эритема;
– терининг минимал даражада ишиши ва ишқаланиши;
– таглик билан қопланган терининг 10 фоиздан кам жойи зарарланади;
– ноқулайлик ва оғриқ бўлмайди.
Ўрта атопик дерматит:
– таглик билан қопланган терининг 10 фоиздан кўпроғини эгаллайди;
– ўртача ноқулайлик ёки оғриқ;
– ноқулайлик ёки оғриқ кучли.
Ўрта-оғир дерматит:
– юзаки эрозияси янада кенгроқ эритема;
– ноқулайлик ёки оғриқ жуда кучли.
Жиддий дерматит:
– кўпайган яралар ва қирралари кўтарилган эрозия;
– ноқулайлик ёки оғриқ жуда кучли.

Чақалоқларда йўргак дерматити турли хил клиник шакллари мавжуд.
Ишқаланиш туфайли атопик дерматит. Унинг асосий сабаби – бу таглик материалининг чақалоқ терисига механик шикастли таъсир бериши. Бундай дерматитда терининг бурмалари тоза, кўпроқ таглик билан максимал даражада алоқада бўлган бўртиб чиқадиган юзалар таъсирланади.
Контактли ирритантли дерматит. Кўпинча у анал зонасида жойлашган бўлиб, бу жараён тос бурмалари, қорин ва сонларнинг терисининг яллиғланишини ўз ичига олади. Унинг пайдо бўлиши сабаби терининг сийдик ва нажас билан узоқ вақт алоқа қилишидир (ахлат бузилиши натижасида).
Замбуруғ билан мураккаблашган атопик дерматит. Баъзан у интертригиноз дерматит деб ҳам аталади. Бу ўз вақтида даволанмаган йўргак дерматитининг энг кенг тарқалган асоратидир. Зарарланган терига турли хил патоген микрофлоралар (замбуруғлар ва бактериялар) осонгина қатламланади. Тошмалар одатда макулопапулар, ёрқин қизил, ўзаро чегараланган кўринишда бўлади.
Энг кенг тарқалган дерматит – бу дерматитнинг дастлабки икки шакли. Тегишли парвариш ва даволаниш билан улар одатда уч кун ичида ҳал қилинади.

Даволаш

Тошма 2-3 кун ичида тегишли гигиена ва терини парвариш қилиш билан йўқолмайди. Тошма терининг пўстланиши, пуфакчаларни, йирингли элементларни, эрозия ва яраларни ўз ичига олади.
Антибиотикларни қабул қилиш фонида ёрқин пушти ёки қизил тошма пайдо бўлди. Тошма жуда оғриқли кечиши, тошмага қўшимча равишда иситма бўлиши мумкин. Шунингдек, ичак ҳаракатлари ёки сийиш пайтида ноқулайлик ва оғриқ пайдо бўлади. Бундай вазиятда дарҳол шифокорга мурожаат қилиш лозим.
Дерматитнинг олдини олиш учун бир қатор чораларни қўллаш зарур:

Ҳаво: бу бола йўргак киймасдан, тез-тез ҳаво ванналарини қабул қилишни назарда тутади. Таглик алмаштиришда ҳаво ванналарини камида 5-10 дақиқа давомида бажариш тавсия этилади.
Тўсиқ: ҳимоя кремларидан фойдаланиш. Уларнинг қўлланилиши ҳар бир таглик ўзгарганда зарурдир. Кўпинча улар таркибида рух, декспантенол, вазелин, ланолин мавжуд. Ушбу кремлар терини безовта қилувчи сийдик ва нажасдан ажратиб турадиган ҳимоя плёнка ҳосил қилади.
Тозалаш: Агар таглик атрофидаги терининг яллиғланиши бўлса, кундалик ювиниш тирнаш хусусияти берувчи моддаларни олиб ташлашга, замбуруғ ва бактериялар юқтириш хавфини камайтиришга ёрдам беради. Тозалаш сув билан амалга оширилади, у юмшоқ бўлиши керак, сиз пахта дисклари ёки пахта матосидан фойдаланишингиз мумкин. Болалар учун салфетка фақат зарарланмаган терига ишлатилиши мумкин. Чўмилишдан сўнг, ишқаланишдан сақланиб, терини сочиқ билан юмшоқ қилиб қуритиш керак.

Таглик алмаштириш: таглик ҳар 2 соатда (янги туғилган чақалоқлар учун ҳар соатда) ёки ҳар бир нажас ёки сийишдан кейин ўзгариши керак. Ютиш қобилияти юқори бўлган таглик танлаш яхшидир. Таглик суюқликни қанча яхши сўрса, тери шунчалик қуруқ туради. Матоли тагликлар, одатда, бир марталик «тагликлари»га қараганда камроқ сингдириш хусусиятига эга. Таглик жуда қаттиқ эмаслигига ишонч ҳосил қилинг, айниқса кечаси кийганда. Бўшашган йўргак терига озроқ суртилади. Янги таглик кийдиришдан олдин боланинг терисини тўлиқ қуритинг. Кичкинтойнинг терисига инфексияни келтириб чиқарган микробларнинг тарқалишининг олдини олиш учун қўлларини таг­ликларини алмаштиришдан олдин ва кейин ювиш керак.

Ота-оналарга боласига қандай ғамхўрлик қилишни ўргатиш жуда муҳимдир. Уларга кундалик терини парвариш қилиш бўйича аниқ кўрсатмалар ва терини қандай парвариш қилиш фойдали ва зарарли бўлиши мумкинлиги ҳақида маълумот бериш керак.

Марҳабо АББОСХЎЖАЕВА,

1-Республика Абу Али ибн Сино номидаги Жамоат саломатлиги техникуми катта ўқитувчиси