Chet tilini o‘qitish va o‘rganishda Internet resurslar foyda beradimi?
Til – bu insonning mulki bo‘lib, u ko‘pincha fikrlar va axborotni ifodalash uchun vosita hisoblanadi. Shunday qilib, xorijiy tillarni o‘rganish jarayoni har doim odamlarning o‘ziga xosligini mustahkamlashda muhim rol o‘ynaydi. Xorijiy tillarni o‘qitish dunyodagi barcha taraqqiy etgan mamlakatlarning maktab o‘quv dasturlarida deyarli har doim katta ahamiyatga ega. Har bir avlodda xorijiy tillarni o‘rganishning turli usullari mavjud. Vaqt o‘tishi bilan, tilni egallab olishning usullari zamonaviylashtirildi. Umuman olganda, o‘tmishda chet tilini o‘qitish va o‘rganish uchun o‘qituvchi yagona manba bo‘lgan. Biroq, bugungi kunda texnologiya tez rivojlanishi tufayli chet tilini o‘rganish imkoniyatlari o‘zgardi. Ilgari, masalan, odamlarning yangi tilni o‘rganish imkoniyatlari va vositalari, bir o‘qituvchining topshirig‘i bilan cheklangan. Biroq, kompyuter va axborot texnologiyalarining Internet tarmog‘i bilan rivojlanishi ushbu ishni maksimal darajada tezroq amalga oshirish va vaqt tejash imkonini berdi.
So‘nggi paytlarda internet-resurslarning mashhurligi va saytlar soni oshdi. Internet-resurslarning murakkabligi ta’lim jarayonini yanada mustaqil holga keltirdi; o‘quvchilar bu yoki boshqa mavzu haqida qo‘shimcha ma’lumot olishlari va ko‘proq ma’lumot olishlari mumkin. Bugungi kunda talabalar tomonidan keng qo‘llaniladigan til o‘rganuvchilar orasida ayniqsa mashhur bo‘lgan ko‘plab manbalar mavjud. Ko‘pchiligiga dunyoning har qanday burchagidan osongina kirish mumkin, ko‘pchilik uchun sizga pul to‘lanmaydi. Ulardan ba’zilari foydalanish qulayligi tufayli juda mashhurdir. Internetdagi ta’lim (til o‘rganish) resurslari o‘zlarining funksiyalariga ko‘ra toifalarga ajratilishi mumkin: birinchi navbatda – tilni o‘rgatuvchi saytlar va uning aspektlari (masalan, nutq, tinglash, tilning lug‘ati va uni anglash), ikkinchidan, o‘quvchilarni keyingi rivojlanish va muloqot uchun tilni zaruriy amaliyot bilan ta’minlash imkonini beradi.
Internet-resurslarning keng tarqalishiga ochiq-ravshan sabablaridan biri shundaki, bugungi zamon talabalari dunyo bilan kuniga 24 soat va haftada 7 kun o‘zlarining qulay qurilmalari va kompyuterlari orqali bog‘lanadilar. Boshlang‘ich darajasidan tortib oliygacha turli xil mutaxassislar tomonidan taqdim etiladigan turli resurslar mavjud. Aslida, texnologik taraqqiyot o‘quvchilarning fikrlash tarzidagi o‘zgarishlarni keltirib chiqardi: ularni bilim olishda ko‘proq qiziqish uyg‘otdi, va mustaqil bo‘lishdi. Misol uchun, maktabda dars mavzusini o‘quvchilar qiziqtirayotganligini tasdiqlaydigan bo‘lsak, ular bu mavzu haqida ko‘proq bilib olishlari mumkinligini bilishadi va uydagi kompyuter ekrani oldida internet orqali ajoyib ma’lumotlarni osonlik bilan olishadi.
Sinfda tilni o‘rgatishning yagona va to‘g‘ri yo‘lini topish qiyin, chunki ikkala talaba bir xil qobiliyatga ega emas, tezligi va tilni egallab olish usullari har xil. O‘quv jarayonini yanada samarali qilish uchun, talabalar guruhida faqatgina darslarda o‘qish yetarli emas. Biroq, o‘qituvchi sinfga kirsa, u barcha talabalar uchun ma’lumotni umumlashtirishi va uni har kimga tushunarli tarzda yetkazib berishi kerak. Ba’zi talabalar uchun hali ham sinfda taqdim etilgan yangiliklarni o‘ziga jo qilish oson emas, boshqalari esa juda oson va zerikarli ko‘rinishi mumkin, chunki ular bir bor ko‘proq ma’lumot olish imkoniyatiga ega. Shu bois, chet tilini o‘qitishning optimal uslubi yoki sinfning barcha talabalari uchun mos keladigan eng yaxshi materiallar majmuasi mavjudligini ta’kidlash qiyin. Tilni o‘rgatish va o‘qituvchining sinfni qanday bajarayotgani talabalarning ehtiyojlariga, talablariga va, albatta, o‘quvchilarning qobiliyatlariga bog‘liq ravishda farqlanadi. Internet va onlayn kurslar, aksincha, o‘quvchilarni o‘zlarining darajalariga, talablariga, istaklarini ularning qobiliyatlari va ko‘nikmalarini ko‘paytirishi mumkin.
Internet-resurslar va onlayn o‘qitish o‘quv materiallari, shuningdek, an’anaviy va eski maktab sinflariga nisbatan ham afzalliklarga ega bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, bu sinflar faqat internetdan foydalangan holda butunlay o‘zgartirilishi mumkin degani emas. Shunday bo‘lsa-da, onlayn kurslar o‘qituvchi tomonidan ta’lim muassasalarida tushuntirilgan darslarga qo‘shimcha yordam sifatida xizmat qilishi mumkin. Ular talabalar uchun motivatsiya darajasini oshirish, sinfdagina emas, balki sinfdan tashqarida o‘rganiladigan muhitni yaratish, virtual va real hayotda amaliyotni amalga oshirish, xijolat va xavotirlik bilan kurashish kabi talabalar uchun juda muhimdir. Dunyoning istalgan joyidan amaliyot va o‘quv materiallariga ega bo‘lish uchun ko‘proq ishonchni qozonish. Bundan tashqari, chet tillari o‘qituvchilariga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin, ular o‘zlari ega bo‘lgan bilim va ma’lumotni bir-birlari bilan bo‘lishish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Turli xil o‘yinlar va turli xil raqamli media vositalaridan, masalan, videolar, turli audio manbalar, haqiqiy til o‘rganuvchilar va ona tili bilan (internet / video-konferensiya orqali) bog‘lanish uchun “haqiqiy va mos” (xorijiy tillarni o‘rganish va axborot manbalariga kirish orqali) materiallarni jalb qilish har qanday yoshdagi o‘quvchilarga tillarni o‘rgana olish va undan foydalanishi mustahkamlanadi va rivojlanadi. Ikkinchidan, AKT va Internet manbalarining taraqqiyoti ta’lim muassasalarida chetdan ta’lim olish uchun sharoitlarni yaratadi. Bitta o‘quv yurtining talabalari boshqa mamlakatlardagi maktablar bilan video-konferensiyalar va elektron pochta orqali mahalliy tillarni o‘z ona tilidagi ma’ruzachilar bilan ishlatish uchun haqiqiy imkoniyatlar taqdim etishadi. Bundan tashqari, ular shaxsiy moslashtirilgan va mobil qurilmalar orqali internetga kirish imkoniyatiga ega bo‘lishlari mumkin. Internet-resurslar o‘quvchilarga o‘z bilimlarini amalda qo‘llash va har qanday joydan yangi ma’lumotlarga ega bo‘lish imkoniyatini beradi. Internet, elektron pochta va videokonferensiya joriy qilinishidan oldin, tilni amalda qo‘llashning yagona yo‘li qimmat maktablarga tashriflari yoki telefon orqali amalga oshirilardi. AKT har to‘rt qobiliyat sohasidagi (o‘qish, yozish, tinglash va gapirish) haqiqiy ona tili bilan tinglovchilar uchun tilni amalda qo‘llash imkoniyatlarini taqdim etadi. Shuningdek, u pulni tejash va tilni o‘rganish uslubining eng samarali usullaridan biridir.
Elektron resurslarning barcha yutuqlari va kamchiliklarini tahlil qilib, onlayn tilni o‘rganish va o‘qitish resurslari o‘qituvchilar va talabalar uchun teng darajadagi ijobiy ta’sirga ega bo‘lishi mumkin degan xulosaga kelish mumkin. O‘qituvchilar, birinchi navbatda, ko‘plab resurslar va ma’lumotlarga kirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bundan tashqari, ular o‘zlarining tajriba natijalarini boshqa o‘qituvchilar bilan almashish imkoniga ega bo‘lishlari va ba’zi maslahatlar olishlari mumkin. Bundan tashqari ular o‘zlarining ishlarini tekshirib, turli o‘qituvchilar va o‘quvchilarning ob’yektiv mulohazalarini olishlari mumkin bo‘ladi. Qisqacha aytganda, shuni ta’kidlash kerakki, til o‘rganish jarayoni uchun onlayn materiallar va resurslardan foydalanish juda oson ekanligiga qaramay, o‘rganish uchun internet materialini tanlashda hali ko‘p qiyinchiliklar mavjud va ularni bartaraf etish kerak.
Mohlaroyim ERGASHEVA
