Чeт тилини ўқитиш ва ўрганишда Интeрнeт рeсурслар фойда берадими?
Тил – бу инсоннинг мулки бўлиб, у кўпинча фикрлар ва ахборотни ифодалаш учун восита ҳисобланади. Шундай қилиб, хорижий тилларни ўрганиш жараёни ҳар доим одамларнинг ўзига хослигини мустаҳкамлашда муҳим рол ўйнайди. Хорижий тилларни ўқитиш дунёдаги барча тараққий этган мамлакатларнинг мактаб ўқув дастурларида деярли ҳар доим катта аҳамиятга эга. Ҳар бир авлодда хорижий тилларни ўрганишнинг турли усуллари мавжуд. Вақт ўтиши билан, тилни эгаллаб олишнинг усуллари замонавийлаштирилди. Умуман олганда, ўтмишда чет тилини ўқитиш ва ўрганиш учун ўқитувчи ягона манба бўлган. Бироқ, бугунги кунда технология тез ривожланиши туфайли чет тилини ўрганиш имкониятлари ўзгарди. Илгари, масалан, одамларнинг янги тилни ўрганиш имкониятлари ва воситалари, бир ўқитувчининг топшириғи билан чекланган. Бироқ, компютер ва ахборот технологияларининг Интернет тармоғи билан ривожланиши ушбу ишни максимал даражада тезроқ амалга ошириш ва вақт тежаш имконини берди.
Сўнгги пайтларда интернет-ресурсларнинг машҳурлиги ва сайтлар сони ошди. Интернет-ресурсларнинг мураккаблиги таълим жараёнини янада мустақил ҳолга келтирди; ўқувчилар бу ёки бошқа мавзу ҳақида қўшимча маълумот олишлари ва кўпроқ маълумот олишлари мумкин. Бугунги кунда талабалар томонидан кенг қўлланиладиган тил ўрганувчилар орасида айниқса машҳур бўлган кўплаб манбалар мавжуд. Кўпчилигига дунёнинг ҳар қандай бурчагидан осонгина кириш мумкин, кўпчилик учун сизга пул тўланмайди. Улардан баъзилари фойдаланиш қулайлиги туфайли жуда машҳурдир. Интернетдаги таълим (тил ўрганиш) ресурслари ўзларининг функцияларига кўра тоифаларга ажратилиши мумкин: биринчи навбатда – тилни ўргатувчи сайтлар ва унинг аспектлари (масалан, нутқ, тинглаш, тилнинг луғати ва уни англаш), иккинчидан, ўқувчиларни кейинги ривожланиш ва мулоқот учун тилни зарурий амалиёт билан таъминлаш имконини беради.
Интернет-ресурсларнинг кенг тарқалишига очиқ-равшан сабабларидан бири шундаки, бугунги замон талабалари дунё билан кунига 24 соат ва ҳафтада 7 кун ўзларининг қулай қурилмалари ва компютерлари орқали боғланадилар. Бошланғич даражасидан тортиб олийгача турли хил мутахассислар томонидан тақдим этиладиган турли ресурслар мавжуд. Аслида, технологик тараққиёт ўқувчиларнинг фикрлаш тарзидаги ўзгаришларни келтириб чиқарди: уларни билим олишда кўпроқ қизиқиш уйғотди, ва мустақил бўлишди. Мисол учун, мактабда дарс мавзусини ўқувчилар қизиқтираётганлигини тасдиқлайдиган бўлсак, улар бу мавзу ҳақида кўпроқ билиб олишлари мумкинлигини билишади ва уйдаги компютер экрани олдида интернет орқали ажойиб маълумотларни осонлик билан олишади.
Синфда тилни ўргатишнинг ягона ва тўғри йўлини топиш қийин, чунки иккала талаба бир хил қобилиятга эга эмас, тезлиги ва тилни эгаллаб олиш усуллари ҳар хил. Ўқув жараёнини янада самарали қилиш учун, талабалар гуруҳида фақатгина дарсларда ўқиш етарли эмас. Бироқ, ўқитувчи синфга кирса, у барча талабалар учун маълумотни умумлаштириши ва уни ҳар кимга тушунарли тарзда етказиб бериши керак. Баъзи талабалар учун ҳали ҳам синфда тақдим этилган янгиликларни ўзига жо қилиш осон эмас, бошқалари эса жуда осон ва зерикарли кўриниши мумкин, чунки улар бир бор кўпроқ маълумот олиш имкониятига эга. Шу боис, чет тилини ўқитишнинг оптимал услуби ёки синфнинг барча талабалари учун мос келадиган энг яхши материаллар мажмуаси мавжудлигини таъкидлаш қийин. Тилни ўргатиш ва ўқитувчининг синфни қандай бажараётгани талабаларнинг эҳтиёжларига, талабларига ва, албатта, ўқувчиларнинг қобилиятларига боғлиқ равишда фарқланади. Интернет ва онлайн курслар, аксинча, ўқувчиларни ўзларининг даражаларига, талабларига, истакларини уларнинг қобилиятлари ва кўникмаларини кўпайтириши мумкин.
Интернет-ресурслар ва онлайн ўқитиш ўқув материаллари, шунингдек, анъанавий ва эски мактаб синфларига нисбатан ҳам афзалликларга эга бўлиши мумкин. Шу билан бирга, бу синфлар фақат интернетдан фойдаланган ҳолда бутунлай ўзгартирилиши мумкин дегани эмас. Шундай бўлса-да, онлайн курслар ўқитувчи томонидан таълим муассасаларида тушунтирилган дарсларга қўшимча ёрдам сифатида хизмат қилиши мумкин. Улар талабалар учун мотивация даражасини ошириш, синфдагина эмас, балки синфдан ташқарида ўрганиладиган муҳитни яратиш, виртуал ва реал ҳаётда амалиётни амалга ошириш, хижолат ва хавотирлик билан курашиш каби талабалар учун жуда муҳимдир. Дунёнинг исталган жойидан амалиёт ва ўқув материалларига эга бўлиш учун кўпроқ ишончни қозониш. Бундан ташқари, чет тиллари ўқитувчиларига ҳам ижобий таъсир кўрсатиши мумкин, улар ўзлари эга бўлган билим ва маълумотни бир-бирлари билан бўлишиш имкониятига эга бўладилар.
Турли хил ўйинлар ва турли хил рақамли медиа воситаларидан, масалан, видеолар, турли аудио манбалар, ҳақиқий тил ўрганувчилар ва она тили билан (интернет / видео-конференция орқали) боғланиш учун “ҳақиқий ва мос” (хорижий тилларни ўрганиш ва ахборот манбаларига кириш орқали) материалларни жалб қилиш ҳар қандай ёшдаги ўқувчиларга тилларни ўргана олиш ва ундан фойдаланиши мустаҳкамланади ва ривожланади. Иккинчидан, АКТ ва Интернет манбаларининг тараққиёти таълим муассасаларида четдан таълим олиш учун шароитларни яратади. Битта ўқув юртининг талабалари бошқа мамлакатлардаги мактаблар билан видео-конференциялар ва электрон почта орқали маҳаллий тилларни ўз она тилидаги маърузачилар билан ишлатиш учун ҳақиқий имкониятлар тақдим этишади. Бундан ташқари, улар шахсий мослаштирилган ва мобил қурилмалар орқали интернетга кириш имкониятига эга бўлишлари мумкин. Интернет-ресурслар ўқувчиларга ўз билимларини амалда қўллаш ва ҳар қандай жойдан янги маълумотларга эга бўлиш имкониятини беради. Интернет, электрон почта ва видеоконференция жорий қилинишидан олдин, тилни амалда қўллашнинг ягона йўли қиммат мактабларга ташрифлари ёки телефон орқали амалга ошириларди. АКТ ҳар тўрт қобилият соҳасидаги (ўқиш, ёзиш, тинглаш ва гапириш) ҳақиқий она тили билан тингловчилар учун тилни амалда қўллаш имкониятларини тақдим этади. Шунингдек, у пулни тежаш ва тилни ўрганиш услубининг энг самарали усулларидан биридир.
Электрон ресурсларнинг барча ютуқлари ва камчиликларини таҳлил қилиб, онлайн тилни ўрганиш ва ўқитиш ресурслари ўқитувчилар ва талабалар учун тенг даражадаги ижобий таъсирга эга бўлиши мумкин деган хулосага келиш мумкин. Ўқитувчилар, биринчи навбатда, кўплаб ресурслар ва маълумотларга кириш имкониятига эга бўладилар. Бундан ташқари, улар ўзларининг тажриба натижаларини бошқа ўқитувчилар билан алмашиш имконига эга бўлишлари ва баъзи маслаҳатлар олишлари мумкин. Бундан ташқари улар ўзларининг ишларини текшириб, турли ўқитувчилар ва ўқувчиларнинг объектив мулоҳазаларини олишлари мумкин бўлади. Қисқача айтганда, шуни таъкидлаш керакки, тил ўрганиш жараёни учун онлайн материаллар ва ресурслардан фойдаланиш жуда осон эканлигига қарамай, ўрганиш учун интернет материалини танлашда ҳали кўп қийинчиликлар мавжуд ва уларни бартараф этиш керак.
Моҳларойим ЭРГАШЕВА
