Suvchechak
Suvchechak – teri va shilliq qavatlarda toshmalar toshishi, intoksikatsiya belgilari bilan kechadigan o‘ta yuqumli, o‘tkir kechadigan kasallikdir.
Inson tanasiga suvchechak virusi birinchi marta kirganda, kasallik yuzaga keladi va kasallikdan so‘ng suvchechak tananing qayta infeksiyaga barqaror immunitet reaksiyasini hosil qiladi. Asosan 3-5 yoshli bolalarda uchrab, 6 yoshdan keyin bolalarning 70 foizi ushbu kasallikka qarshi barqaror immunitetga ega bo‘ladi.
Bolada suvchechak bilan ertaroq, shu jumladan, hayotning birinchi yilida kasallanish ko‘p hollarda atipik shaklda kechadi va juda qiyin o‘tadi.
Alomatlari
1-3 hafta davomida virus tanada tashqi belgilarsiz ko‘payadi yoki yuqumli virusli kasallikning boshlanishining tipik belgilarini beradi. Bolada suvchechakning inkubatsiya davrining birinchi belgilari quyidagilar:
– haroratning ko‘tarilishi (odatda biroz);
– umumiy bezovtalik, zaiflik, bosh og‘rig‘i;
– ishtahaning yo‘qolishi, ko‘ngil aynishi, ba’zida qusish bilan birga keladi, kamroq ovqat hazm qilish;
– tomoq og‘rig‘i va boshqa kataral hodisalar;
– kattalashgan limfa tugunlari;
– kamdan-kam hollarda och qizil toshmalarning paydo bo‘lishi va tez yo‘qolishi.
Rivojlanishi
Kasallikning inkubatsion davri virusning tanaga kirishidan boshlanib og‘ir alomatlar paydo bo‘lgunga qadar davom etadi va 10-21 kun davom etadi. Ko‘p hollarda 2 hafta davom etadi. Inkubatsion davrining davomiyligi bemorning yoshiga bog‘liq emas.
Prodromal davr – kasallikning aniq belgilari namoyon bo‘lishining eng boshlanishi bo‘lib, 1-2 kundan ortiq davom etmaydi, kattalarda bu qiyinroq o‘tadi. Bu, ko‘p hollarda, haroratning yuqori darajaga (39-40C) keskin ko‘tarilishi bilan boshlanadi. Shundan so‘ng darhol tanada suvli toshmalar paydo bo‘la boshlaydi, ular tezda suyuqlik bilan to‘lib, qichishishni boshlaydi. 8-10 soatdan so‘ng ular yorilib, keyin qobiqqa aylanadi va yo‘qoladi. Qoidaga ko‘ra, birinchi kunida harorat qanchalik baland bo‘lsa, terining katta yuzasi toshmalar bilan qoplanadi. Yengil holatlarda prodromal davr yo‘q, harorat biroz ko‘tariladi yoki kichik toshma bilan birga normal oraliqda qoladi.
Toshmalar davri: toshma butun tanaga tez tarqaladi. Yangi pufakchalar har 1-2 kunda 4-8 kun davomida (2 dan 5 gacha «to‘lqinlar») to‘plamlarda paydo bo‘ladi, shundan so‘ng ular tuzala boshlaydi.
Qayta tiklanish davri: oxirgi element paydo bo‘lgan paytdan boshlab boshlanadi. Yangi papulalar paydo bo‘lmaydi, eskilari yorilib, qobiq bilan qoplanadi, ular bir hafta o‘tgach tushadi.
Qayta tiklanish davri eng uzun, ya’ni u bir yilgacha davom etishi mumkin. Suvchechak virusi immunitet tizimiga sezilarli zarba beradi, tiklanish uchun vaqt kerak bo‘ladi. Ushbu davrda turli virusli infeksiyalarga qarshilik pasayadi.
Boshqa teri patologiyalari bilan qanday farqlash kerak?
– Toshma tez, lekin to‘lqinlar shaklida tarqaladi. Yangi papulalar bir necha soatdan bir necha kungacha bo‘lgan interval bilan to‘plamlarda paydo bo‘ladi.
– Pufakchalar butun tanani deyarli bir tekis qoplaydi va alohida joylarda lokalizatsiya qilinmaydi, boshqalari toza qoladi. Oyoqlar va kaftlar odatda toza bo‘lib qoladi.
– Aksariyat hollarda kasallik haroratning ko‘tarilishi bilan kechadi.
– Allergik ko‘rinishlardan farqli o‘laroq, toshma boshqacha ko‘rinadi va antigistamin preparatlarni qabul qilgandan keyin o‘tmaydi.
Suvchechak tashxisi qo‘yilgan bemorlarning ko‘pchiligi virusning faolligida kasallik belgilarini nazorat qilishlari kerak. Ota-onalarga bolalarini maktabga yubormaslik tavsiya etiladi. Shuningdek, virus tarqalishining oldini olish uchun bolani to‘g‘ri parvarish qilish kerak. Virus bilan zararlangan kattalar ham uyda qolishlari tavsiya etiladi.
Oldini olish
Eng avvalo immunitet tizimini mustahkamlash zarur. Shu maqsadda birinchi navbatda tonggi badantarbiya mashqlarini bajarish, oqsilga hamda vitaminga boy oziq-ovqat, sabzavot mahsulotlarini iste’mol qilish, xizmat xonalarini va yotoqxonalar havosini tez-tez almashtirib turish, vaqti-vaqti bilan xonalarga isiriq tutatish ham suvchechak virusi tarqalishining oldini olishga yordam beradi. Shuningdek, profilaktik dezinfeksiya tadbirlarini sifatli o‘tkazilishini tashkil etish maqsadga muvofiqdir. Suvchechakka qarshi vaksinalar 1974 yildan buyon mavjud. Emlash uzoq yillik turg‘un immunitet shakllantiradi. Suvchechak tarqalishining oldini olishda unga qarshi emlashdan boshqa samarali yo‘li yo‘qdir. Yuqumlilik darajasi yuqori bo‘lganligi sababli ushbu kasallik bilan dunyodagi deyarli barcha bolalar va yoshlar kasallanadilar. Qator sanoati rivojlangan davlatlarda (Yaponiya, AQSH Janubiy Koreya) suvchechakka qarshi vaksina qo‘llanilishi uning samaradorligi va xavfsizligidan dalolat beradi. Emlangan bolalarning 95 foizida himoya hosil bo‘lib, ularning 70-90 foizi kamida 7-10 yil kasallikdan himoyalanishi kafolatlanadi.
Shahlo RAHIMOVA,
Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat
salomatligi qo‘mitasi
Toshkent shahar boshqarmasi
Mirobod tuman bo‘limi sanitariya vrachi
