Konstitutsiyada oilaning huquqiy maqomi:

bu haqda nimalarni bilasiz?

Konstitutsiya – davlatning eng oliy huquqiy hujjati bo‘lib, jamiyat va shaxs o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga soladi. U shaxsning huquqlari va erkinliklarini himoya qilish bilan bir qatorda, oilaning jamiyatdagi o‘rnini belgilaydi. Oila institutining barqarorligi va uning huquqiy kafolatlari davlat siyosatining ajralmas qismi sifatida qabul qilinadi. Shu sababli konstitutsiya oilani jamiyatning ijtimoiy poydevori sifatida himoya qiladi va uning taraqqiyotiga xizmat qiladi.

Oila shaxsning birinchi ijtimoiy muhitidir. Farzandlar huquqlari, ota-onaning majburiyatlari va oilaviy a’zolar o‘rtasidagi munosabatlar konstitutsiyaviy normalar orqali himoyalangan. Ota-onalar farzandlar tarbiyasi va ta’limi uchun mas’ul bo‘lib, davlat tomonidan belgilangan qonuniy me’yorlarga rioya qilishga majburdirlar. Shu tarzda, oila institutidagi har bir shaxsning huquqiy maqomi aniq belgilangan va himoyalangan bo‘ladi.

Davlat oilani ijtimoiy va huquqiy jihatdan qo‘llab-quvvatlashga mas’uldir. Bu qo‘llab-quvvatlash ijtimoiy kafolatlar, moliyaviy yordam, ta’lim va sog‘liqni saqlash sohalaridagi imtiyozlar orqali amalga oshiriladi. Shu bilan birga, oilaviy huquqlarni himoya qilish mexanizmlari mavjud bo‘lib, ularning buzilishi holatida qonuniy choralar ko‘riladi. Bu davlatning oilani himoya qilishdagi vazifasini yanada mustahkamlaydi

Oilaviy nizolarni hal qilishda qonuniy tartiblar muhim ahamiyatga ega. Sud va boshqa vakolatli organlar orqali turmush o‘rtog‘ining huquqlari, farzandlar manfaatlari va mol-mulk taqsimoti kabi masalalar tartibga solinadi. Shuningdek, diniy va ijtimoiy qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirilgan mexanizmlar ham mavjud bo‘lib, oilaviy munosabatlarning ijtimoiy barqarorligini ta’minlaydi.

Konstitutsiya oilaning huquqiy maqomini belgilash orqali jamiyat barqarorligi va shaxs huquqlarining himoyasini kafolatlaydi. Oila institutining mustahkamligi shaxs va jamiyat o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlikni mustahkamlaydi, davlatning oilani qo‘llab-quvvatlash va himoya qilishdagi mas’uliyatini ta’kidlaydi. Shu yo‘l bilan oilaning huquqiy maqomi jamiyatning ijtimoiy va huquqiy barqarorligida markaziy o‘rin egallaydi.

Shaxs va oila: huquqiy maqom va davlat kafolatlari

Shaxs va oila institutining huquqiy maqomi davlat tomonidan kafolatlangan asosiy ijtimoiy huquqlardan biridir. Konstitutsiya va boshqa qonun hujjatlari shaxsning huquqlarini himoya qilish bilan bir qatorda, oilaning jamiyatdagi barqaror o‘rnini ta’minlaydi. Shaxs va oilaning o‘zaro bog‘liqligi ijtimoiy tartibning mustahkamlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli davlat oilaviy munosabatlarni tartibga soluvchi normalarni yaratadi va ularni nazorat qiladi.

Oila shaxsning birinchi va eng muhim ijtimoiy muhitidir. Farzandlar huquqlari, ota-onalarning majburiyatlari va oilaviy a’zolar o‘rtasidagi munosabatlar qonuniy normalar orqali himoyalanadi. Shaxs oilada tarbiya, ta’lim va madaniy qadriyatlarni qabul qiladi, bu esa uning jamiyatdagi faoliyatiga va huquqiy mas’uliyatiga ta’sir qiladi. Shu tarzda, oilaviy muhit shaxsning huquqiy va ijtimoiy rivojlanishi uchun asos bo‘ladi.

Davlat oilani himoya qilish va qo‘llab-quvvatlash uchun turli mexanizmlar yaratadi. Ijtimoiy kafolatlar, moliyaviy yordam, ta’lim va sog‘liqni saqlash sohalaridagi imkoniyatlar oilaning huquqiy maqomini mustahkamlashga xizmat qiladi. Shuningdek, oilaviy nizolar yuzaga kelganda qonuniy tartiblar yordamida ularni hal qilish imkoniyati mavjud. Bu davlatning shaxs va oilaga nisbatan mas’uliyatini ta’kidlaydi.

Shaxs va oila o‘rtasidagi huquqiy munosabatlar oilaviy nizolarni hal qilishda ham o‘z aksini topadi. Sud va boshqa vakolatli organlar oilaviy nizolarni hal qiluvchi vosita sifatida xizmat qiladi, farzandlar manfaatlari va ota-onaning huquqlari himoya qilinadi. Shu bilan birga, diniy va ijtimoiy qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirilgan amaliyotlar ham mavjud bo‘lib, oilaning ijtimoiy barqarorligini ta’minlaydi. Konstitutsiya oilaning himoya qilinishi va qo‘llab-quvvatlanishini ta’minlash orqali jamiyat va shaxs o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlikni mustahkamlaydi.

Oila institutining jamiyatdagi roli va qonuniy tartiblar

Oila instituti jamiyatning eng muhim ijtimoiy tarkibiy qismlaridan biri sifatida nafaqat shaxsning psixologik va axloqiy rivojlanishiga, balki ijtimoiy barqarorlikning ta’minlanishiga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi; uning ahamiyati shundaki, oilada shakllanadigan axloqiy qadriyatlar va tarbiyaviy prinsiplar jamiyatning madaniy merosini saqlash, shaxslararo munosabatlarni tartibga solish va kelajak avlodning ijtimoiy faoliyatga tayyorlanishida hal qiluvchi vosita hisoblanadi.

Shuningdek, oila instituti shaxsning huquqiy himoyasini ta’minlashda asosiy mexanizm sifatida xizmat qiladi; bu, bir tomondan, bolalarning ta’lim olish, sog‘ligini saqlash va shaxsiy daxlsizlik huquqlarini kafolatlash bilan namoyon bo‘ladi, ikkinchi tomondan, ota-onaning tarbiyaviy, moddiy va ma’naviy majburiyatlarini belgilash orqali oilaviy munosabatlarning muvozanatli va adolatli rivojlanishiga sharoit yaratadi. Shu tarzda, qonuniy me’yorlar nafaqat shaxslarning huquqlarini himoya qiladi, balki oilaning ijtimoiy va psixologik barqarorligini mustahkamlashga xizmat qiladi.

Oila institutining ijtimoiy roli keng ko‘lamli va ko‘p qirralidir; u shaxsni mehnat faoliyatiga tayyorlash, jamiyatga foydali bo‘lishga undash, axloqiy qadriyatlarni o‘rgatish va oilaviy mas’uliyatni his etishga o‘rgatish kabi vazifalarni o‘z zimmasiga oladi. Shu bilan birga, oilada shakllanadigan tarbiyaviy muhit bolalarning shaxsiy fazilatlari, ijtimoiy mas’uliyati va madaniy xulq-atvorini rivojlantirishga xizmat qiluvchi asosiy omil sifatida namoyon bo‘ladi.

Oila institutining huquqiy maqomi jamiyat va shaxs o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlikni aks ettiradi. Konstitutsiya va boshqa qonun hujjatlari shaxsning huquq va erkinliklarini himoya qilgan holda, oilaning barqarorligini va uning a’zolarining manfaatlarini kafolatlaydi. Ota-onalar va farzandlar o‘rtasidagi huquqiy va ijtimoiy munosabatlar, davlat kafolatlari va qonuniy tartiblar oilaning jamiyatdagi o‘rnini mustahkamlaydi.

Shaxs va oilaning ijtimoiy barqarorlikdagi roli katta bo‘lib, oilaviy munosabatlarning qonuniy himoyasi jamiyatda adolat va tinchlikni ta’minlashga xizmat qiladi. Davlat tomonidan yaratilgan ijtimoiy, huquqiy va moliyaviy mexanizmlar oilaning huquqiy maqomini yanada mustahkamlaydi. Shu bilan birga, oilaviy nizolarni hal qilishdagi qonuniy tartiblar jamiyatdagi barqaror ijtimoiy muhitni saqlashda muhim vosita hisoblanadi. Natijada oilaning huquqiy maqomi nafaqat shaxsning huquqiy va ijtimoiy rivojlanishini, balki butun jamiyatning barqarorligi va taraqqiyotini ta’minlashda markaziy ahamiyatga ega ekanligi aniq ko‘rinadi.

Rashid XUDOYBERDIYEV,

Toshkent davlat tibbiyot universiteti o‘qituvchisi

Ruhsora NIG‘MATILLAYEVA,

Toshkent davlat tibbiyot universiteti talabasi