Issiqlik toshmasi xavfli emas, ammo…
Issiqlik toshmasi – terlashning ko‘payishi natijasida yuzaga keladigan teri kasalligi. Issiqlik, ayniqsa, yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda va yosh bolalarda ko‘p uchraydi, ko‘plab kattalar ham bu holatni boshdan kechiradi. Issiqlikdan qanday qutulish mumkin va uning takrorlanishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun nima qilish kerak?
Issiqlik xavfli kasallik emas, lekin yoqimsiz. Hayotda ehtimol kamida bir marta bo‘lsa ham hamma bu muammoga duch kelgan. Issiqlik toshmasi – bu haddan tashqari issiqlik va terlashning ko‘payishiga javoban paydo bo‘lgan toshma. Bolalar ham, kattalar ham bu kasallikdan aziyat chekishadi, lekin issiqlik odatda bolalar kasalligi hisoblanadi. Issiqlik toshmasidan xalos bo‘lish qiyin kechishi mumkin. Yetarli davolanishsiz tirnash xususiyati va qichishish uzoq vaqt davom etishi mumkin.
Kattalar va bolalarda issiqlik sababi ter bezlarining tiqilib qolishidir. Terlash qanchalik kuchli bo‘lsa, ushbu kasallikka chalinish xavfi shunchalik yuqori bo‘ladi. Issiqlik, yuqori namlik, sintetik matolardan noqulay yoki juda issiq kiyimlar, ortiqcha vazn – bular issiqlik toshmasini qo‘zg‘atishi mumkin bo‘lgan xavf omillari.
Issiqlikning asosiy alomati teri toshmasi. Toshma turiga qarab, uchga bo‘linadi.
Kristalli issiqlik – ko‘pincha yangi tug‘ilgan chaqaloqlarga ta’sir qiladi. Ushbu turdagi issiqlik bilan terida 1-2 mm. hajmdagi mayda oq yoki marvaridsimon pufakchalar paydo bo‘ladi. Pufakchalar osongina yorilib, po‘stlanish va tirnash xususiyatini qoldiradi. Bolalardagi kristalli issiqlik bo‘yin, yuz va tanada paydo bo‘lishi mumkin, kattalarda esa ko‘pincha faqat tanada paydo bo‘ladi. Kristalli issiqlikda odatda qichishish va bezovtalik bo‘lmaydi. Ammo bu – issiqlik davolanishni talab qilmaydi degani emas.
Agar jarayon boshlangan bo‘lsa, u holda portlash pufakchalari qoldirgan mikroskopik yaralarga infeksiya kirib borishi mumkin.
Chuqur issiqlik – odatda kattalarda oyoq, qo‘l va qorin terisi yuzasida paydo bo‘ladi. 1-3 mm. o‘lchamdagi tana rangidagi pufakchalar haddan tashqari qizib ketganda yoki yuqori namlik sharoitida paydo bo‘ladi.
Qizil issiqlik – kichik, bir xil pufakchalar yoki tugunlarga o‘xshaydi. Toshma atrofidagi teri qizarib, og‘riqli qichiy boshlaydi. Qizil tikonli issiqlik terining ishqalanishidan doimiy ravishda tirnash xususiyati bo‘lgan joylarda paydo bo‘lishi mumkin – terining burmalarida, qo‘ltiq osti va qorin sohalarida, ko‘krak osti qismida yoki noqulay kiyim ishqalanishida.
Agar teringizda toshma bo‘lsa, albatta dermatologga murojaat qiling. Toshma nafaqat issiqlikka xosdir, u boshqa ko‘plab teri va yuqumli kasalliklarda yuzaga keladi va faqat malakali mutaxassis aniq tashxis qo‘yishi mumkin.
Shifokoringiz, klinikada yoki tibbiy laboratoriyada o‘tkazilishi mumkin bo‘lgan bir qator testlarni tayinlashi mumkin.
Kasallikning avj olishiga yo‘l qo‘ymaslik va uning sabablarini vaqtida aniqlash juda muhim, chunki agar bu infeksiya bo‘lsa, davolanishni iloji boricha erta boshlash kerak. Shuningdek, laboratoriyada siz nima uchun terlash ko‘payganini aniqlashga yordam beradigan boshqa diagnostik muolajalardan o‘tishingiz mumkin.
Issiqlik toshmasi yilning istalgan vaqtida yuz berishi mumkin, lekin ko‘pincha u juda terlaganda issiq davrda namoyon bo‘ladi.
Bir-ikki hafta ichida issiqlikning yengil shaklidan xalos bo‘lishingiz mumkin. Og‘ir holatlarda, ter bezlari vaqt o‘tishi bilan susayadi va natijada terining qurishi kuzatiladi. Chuqur issiqlik fonida infeksiya va mikrobial ekzema bo‘lishi mumkin. Kuchaygan issiqlik bilan kurashish qiyinroq – davolanish bir necha yil davom etishi mumkin.
Chaqaloqlar ko‘pincha issiqdan azob chekishadi. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda barcha tana tizimlari kattalarnikidan farq qiladi. Bolalar tashqi muhitga moslasha boshlaydilar va bu jarayon har doim ba’zi muammolar bilan bog‘liq bo‘ladi. Ko‘pincha, ota-onalar bolani sovuqdan himoya qilish uchun uni haddan tashqari o‘rab olishadi. Chaqaloq qizib ketadi, termoregulyasiya tizimi yukni ko‘tarolmaydi va qattiq issiqlik paydo bo‘ladi. Havoning yetishmasligi ham bunga sabab bo‘lishi mumkin – masalan, agar bola doimo mahkam o‘ralgan bo‘lsa, doimo taglikda bo‘lsa yoki terisiga juda ko‘p krem surtilsa. Ko‘pincha yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda issiqlik bo‘yin va oyoqdagi burmalarda, tirsaklarda, bel va ko‘krakning yuqori qismida, bir so‘z bilan aytganda, tabiiy shamollatish qiyin bo‘lgan joylarda bo‘ladi.
Issiqlikni davolash paytida bola terisi uchun kremning o‘rniga ortiqcha namlikni yutadigan va terining nafas olishiga imkon beradigan kukundan foydalanish kerak. Cho‘milish suviga romashka damlamasini qo‘shish mumkin, bu terini tinchlantiradi va uni tiklashga yordam beradi. Kundalik havo hammomlariga ehtiyoj haqida unutmang. Ba’zida terini rux oksidi kukuni yoki salitsil-sink moyi bilan davolash tavsiya etiladi, ammo bunday davolashni shifokor tayinlashi kerak.
Bolalarning terisi kattalarga qaraganda ancha yumshoq. Shuning uchun ularda tirnash xususiyati tez-tez uchraydi. Bolalarda issiqlik paydo bo‘lishining oldini olish uchun bir nechta oddiy qoidalarga amal qilish kifoya. Birinchidan, bolangiz uchun sintetik matolardan tikilgan kiyimlarni xarid qilmang, ular terining normal shamollatilishiga xalaqit beradi va tirnash xususiyatini keltirib chiqaradi. Paxta, zig‘ir, jun kabi tabiiy materiallardan tayyorlangan kiyimlar eng mos keladi: ular namlikni yaxshi shimib oladi va havo o‘tishini ta’minlaydi. Bolalar xonasidagi harorat + 20C dan oshmasligi tavsiya etiladi. Gigiyena ham muhim rol o‘ynaydi – bolangizni kuniga kamida bir marta, issiq kunlarda esa ikki marta yuvintirishingiz kerak: ertalab va kechqurun.
Kattalar ham tez-tez issiqlik toshmasi kabi noqulayliklarga duch kelishadi. Ayniqsa, ko‘pincha bu yurak-qon tomir, endokrin yoki asab tizimining surunkali kasalliklaridan aziyat chekadiganlarda uchraydi. Ushbu buzilishlar ko‘pincha terlash bilan birga keladi.
Issiqlikni davolash uni keltirib chiqargan omillarni yo‘q qilishdan boshlanadi. Albatta, issiq ob-havoni o‘zgartirib bo‘lmaydi, tabiiy materiallarni tanlang. Issiq kunlarda siz terini to‘sib qo‘yadigan kosmetik vositalardan, yog‘li kremlardan foydalanmasligingiz kerak. Issiqlik ta’sirlangan terini antiseptik bilan artib tashlash kerak.
Durdona MURATALIYEVA,
Toshkent tibbiyot akademiyasi talabasi
