Shifobaxsh ne’matlar
ZAYTUN
Tabiatning o‘zi tabib, degan gap bor xalqimizda. Darhaqiqat, yurtimizning iqlim sharoitida ko‘plab giyohlar o‘sadi. Afsuski, biz ularning shifobaxsh xususiyatlarini ko‘pam bilavermaymiz. Xususan, zaytun yog‘i va sunbul o‘simligi ham mamlakatimiz tabiatining tanga quvvat beruvchi shifobaxsh xazinalaridan hisoblanadi. Birgina zaytun yog‘ining inson salomatligi yo‘lida foydalansa arzirli bir qancha xususiyatlari bor. U tanni quvvatlantiradi, harakat yengilligini oshiradi, haroratni tushirishda asqotadi.
Eskirgan zaytun yog‘ining surtmasi ko‘zning ravshanlashishini ta’minlasa, uning yelimi ko‘zga tushgan parda, (oq) va muguz qatlamining dag‘allanishiga qarshi ishlatiladi. Yaprog‘ining shirasi ko‘z g‘o‘lagining irg‘ib chiqishiga, ko‘zning muguz pardasi yaralariga va ko‘zga tushadigan nazlalarga qarshi yaxshi vositadir.
Zaytun – zaytundoshlar oilasiga mansub, doimiy yashil daraxt, bo‘yi 3-7-metrga yetadi. Barglari mayda va uchli. Gullari oqish, ro‘vaksimon to‘pgulga yig‘ilgan. Mevasi danakli bo‘lib, unda 56 foizgacha moy, glikozid, oqsil va vitaminlar bor.
Zaytun o‘simligi Ozarbayjon, Turkmaniston, Gruziya Respublikalari, Janubiy Qrim, Krasnador o‘lkasida o‘stiriladi.
Hozirgi kunda bu o‘simlik Surxondaryo viloyatining Boysun va Sherobod tumanlarida lalmikor yerlarda yetishtirilmoqda. Undan xalq tabobati va ilmiy tibbiyotda zaytun moyining a’lo navlarini ishlab chiqarish uchun foydalanilmoqda. Chunki uning moyi iste’mol qilinganda, buyrak va qovuqqa yig‘ilgan toshni bartaraf etadi.
SUNBUL
Sunbul o‘simligi ham bir qancha shifobaxsh xususiyatlarga ega. Uning barcha turlaridan xafaqon kasalligiga qarshi foydalansa bo‘ladi. Eng asosiysi, nafas olish muammolarini bartaraf etishda sunbul koni foydadir. U ko‘krak va o‘pkani tozalaydi va ularga moddalarning oqishini to‘xtatadi. Shuningdek, jigar va me’da tiqilmalarini ochadi, uning a’zolarini quvvatlantiradi, me’da achishishini yo‘qotadi. Sovuq suv bilan ichilsa, ko‘ngil aynishi bosiladi. Qolaversa, sunbul peshob sohasi muammolarida ham asqotadi.
Bilmaganlar uchun eslatma: sunbul – piyozguldoshlar oilasiga mansub o‘simlik. Gullari shingillarga yig‘ilgan, qo‘ng‘iroqsimon. Guli xushbo‘y, uning oddiy va qat-qat turi ko‘proq tarqalgan. Gulidan efir moyi olinadi.
Sunbulning ildizi xalq tabobatida eng ko‘p ishlatiladi. Oq rangdagisi ko‘proq ommalashgan.
Kelinglar, aziz do‘stlar, o‘zimidagi bu dorivor ne’matlarni qadrlaylik va ularni ekib, o‘stirib xalq tabobatida qo‘llaylik.
Isomiddin ESHIMOV,
Kitob tumanidagi 1-IDUMI biologiya fani o‘qituvchisi
