ВАСИЙЛИК ВА ҲОМИЙЛИК
Вояга етмаганлар манфаатларини ҳуқуқий муҳофаза этиш масаласи юртимиз мустақиллигининг илк кунлариданоқ ҳукуматимиз эътиборида бўлиб келмоқда. Мамлакатимизда болалар ҳуқуқий ҳолатини белгилаш, ҳимоя қилиш ва бола ҳуқуқлари кафолатларининг аниқ механизмлари яратилган.
Васийлик ёки ҳомийлик остидаги вояга етмаган шахсларнинг яшаш жойи деб қайси манзил айтилади? Васийлик ёки ҳомийликнинг умуман бир-биридан фарқи нимада? Бу ҳуқуқий нормалар қайси қонунларда белгиланган?
Дилбар САИДОВА,
Самарқанд шаҳри
Мамлакатимиз парламенти 1992 йилнинг декабрида БМТнинг “Болалар ҳуқуқлари тўғрисида”ги конвенöиясини ратификаöия қилди. Ўзбекистон Республикаси Оила кодексида, “Бола ҳуқуқларининг кафолатлари тўғрисида”ги, “Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисида”ги, “Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунларида ва қонуности ҳужжатларида бу масалага оид ҳуқуқий нормалар белгиланган
“Вояга етмаганлар ўртасида назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикаси тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг биринчи боби 3-моддасида вояга етмаганлар ўртасида (18 ёшга тўлмаган шахс) назоратсизлик ва ҳуқуқбузарликларнинг профилактикасига доир фаолиятнинг асосий вазифалари, принöиплари, ахборот билан таъминлаш, профилактикада ота-она ёки ота-она ўрнини босувчи шахсларнинг иштироки аниқлаштирилган.
“Васийлик ва ҳомийлик тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонунининг учинчи моддасида васийлик ва ҳомийликка таъриф берилган. Васийлик ўн тўрт ёшга тўлмаган етим болаларни ва ота-онасининг қарамоғидан маҳрум бўлган болаларни, шунингдек суд томонидан муомалага лаёқатсиз деб топилган фуқароларни уларга таъминот, тарбия ва таълим бериш, уларнинг мулкий ва шахсий номулкий ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш мақсадида жойлаштиришнинг ҳуқуқий шакли деб таъкидланади. Ҳомийлик эса худди шу ҳуқуқий норма ўн тўрт ёшдан ўн саккиз ёшгача бўлган болаларнинг ҳуқуқларига дахлдордир. Шунингдек, соғлигининг ҳолатига кўра мустақил равишда ўз ҳуқуқларини амалга ошира олмайдиган ва ўз мажбуриятларини бажара олмайдиган вояга етган муомалага лаёқатли фуқароларга бу шахсларнинг илтимосига кўра ҳомийлик белгиланиши мумкин.
Вояга етмаган васийлик ёки ҳомийлик остидаги шахсларнинг яшаш жойи сифатида уларнинг қонуний вакиллари: ота-оналари, фарзандликка олганлар ва васийлар ёки ҳомийларнинг яшаш жойи ҳисобланади.
Жамила СОТИБОЛДИЕВА,
Тошкент шаҳри Миробод тумани 7-сон нотариал идора нотариуси
