Bepushtlik qanday davolanadi?
Ko‘pincha, erkaklarning bepushtligi jinsiy a’zolarning oldingi yallig‘lanish kasalliklari, yuqumli va surunkali kasalliklar, kimyoviy omillar ta’siriga bog‘liqligi sababli sperma sifati va miqdoriy o‘zgarishi natijasidir. 40-50 foiz hollarda bu steril sperma nikohdagi bepushtlik sababi hisoblanadi.
Eyakulyasiyadan so‘ng, sperma ayol tanasida yashaydi va 48 dan 72 soatgacha tuxumni urug‘lantirish qobiliyatini saqlab qoladi. Shuning uchun jinsiy aloqani ovulyasiya paytida har 2 yoki 3 kun oralig‘ida homila uchun jinsiy aloqa qilish uchun eng maqbul hisoblanadi.
Urug‘lantirish nuqtai nazaridan spermatozoidlarning harakatchanligi sperma soni kabi muhimdir. Spermatozoidlar soni past bo‘lgan erkaklar, agar ularning spermatozoidlari yuqori harakatga ega bo‘lsa, serhosil bo‘lishi mumkin. Urug‘lanishga urug‘ miqdori va sperma morfologiyasi (tuzilishi) ham ta’sir
qilishi mumkin.
Bundan tashqari, erkaklar unumdorligiga moyakda tomirlar varikoz kengayishi – Varikosele kasalligi ta’sir qilishi mumkin. Bu erkaklarda bepushtlikning eng keng tarqalgan sabablaridan biridir. Va nihoyat, erkaklarning reproduktiv salomatligiga reproduktiv organlarda obstruksiya, bo‘shashish qiyinligi, giyohvand moddalarni iste’mol qilish yoki moyak funksiyasi yoki rivojlanishining buzilishi kabi omillar ta’sir qilishi mumkin.
Erkaklar bepushtligining ikkita asosiy shakli mavjud – sekretor va obstruktiv. Sekretor shaklda moyakning tubulalarida spermatozoidlarning shakllanishi buziladi, obstruktiv shaklda urug‘ siydik yo‘liga borishda to‘siq bo‘ladi.
Erkakni tekshirgandan so‘ng, bepushtlikka olib kelishi mumkin bo‘lgan kasalliklar tarixini aniqlash uchun spermogramma qilish kerak. Tahlilni 2-3 marta takrorlash kerak, tekshiruvdan oldin 2-3 kun davomida jinsiy aloqadan va onanizmdan tiyilish kerak. Androlog bilan uchrashuvga tayyor tahlillar bilan kelishingiz mumkin, bu diagnostika bo‘yicha vaqtni tejaydi. Agar erkak ham, ayol ham bepushtlik tekshiruvidan o‘tkazilsa, shifokorlar er-xotinning bepushtlik sababini aniqlab olishi va to‘g‘ri davolanishni buyurishlari uchun tekshiruvni bitta klinikada o‘tkazish yaxshiroq.
Odatda, eyakulyasiya hajmi 3-5 ml.ni tashkil qiladi (taxminan bir choy qoshiq), ammo agar eyakulyat miqdori me’yordan kam bo‘lsa, unda bu moyakning gipofunksiyasini ko‘rsatishi mumkin. Agar sperma hajmi 2 ml.dan kam bo‘lsa va barcha spermogramma ko‘rsatkichlari normal diapazonda bo‘lsa, unda aynan sperma miqdori kam bo‘lganligi sababli homila bo‘lishi mumkin emas. 1 ml. sperma ichida odatda kamida 20 million spermatozoid bo‘lishi kerak, agar ularning soni bu qiymatdan past bo‘lsa, oligozoospermiya tashxisi qo‘yilishi mumkin. Oligozoospermiya moyaklarning bir tomonlama obstruksiyasi yoki moyaklarning gipofonksiyasi tufayli rivojlanishi mumkin, natijada erkaklarning bepushtligi paydo bo‘ladi.
Agar bemorda ikki tomonlama obturatsiya bo‘lsa, u holda sperma ichida spermotozoidlar umuman bo‘lmasligi mumkin, bu holda azospermiya haqida gap ketadi. Shu bilan birga, tuxumni urug‘lantirish uchun faqat bitta sperma kerak bo‘lishiga qaramay, sperma sonining 1 milliongacha kamayishi urug‘lantirishni imkonsiz qiladi.
Spermatozoidlarning aksariyati harakatning to‘g‘ri chiziqli yoki xaotik xususiyatiga ega bo‘lishi kerak, ammo harakatchan spermatozoidlar soni kamaysa, bu astenozoospermiya, harakatchan spermatozoidalarning umuman yo‘qligi nekrozoospermiya deb ataladi.
Eyakulyasiyada spermatozoidlarning harakatchanligi va soni jinsiy aloqaning chastotasiga bog‘liq, shuning uchun bepushtlik diagnostikasini o‘tkazayotgan erkak spermogrammaning ishonchli natijalarini olish uchun jinsiy aloqadan bosh tortishi kerak. Ketma-ket jinsiy aloqada sperma urug‘lantirish xususiyatini yo‘qotadi.
Spermatozoidlarning morfologik tahlili spermatozoidlarning necha foizida normal tuzilishga ega ekanini taxmin qilishga imkon beradi. Agar ularning yarmidan ko‘pi to‘liq tuzilishga ega bo‘lsa, bu normal holat, normal sperma sonining kamayishi teratozoospermiya deb ataladi.
Erkaklarning bepushtligini davolash kasallikning sababiga bog‘liq.
– Agar tekshiruv paytida erkakda jinsiy yo‘l bilan yuqadigan infeksiya aniqlangan bo‘lsa, dorilar kerak bo‘lishi mumkin. Bunday holda, antibiotik terapiyasi buyuriladi.
– Gormonal fon buzilgan taqdirda (tanada yetishmovchilik bo‘lganida yoki aksincha, gormonlarning ko‘pligi aniqlanganda) gormonal dorilar buyuriladi.
– Agar tadqiqot davomida sperma sifati past bo‘lsa, bemorga vitaminli terapiya, gomeopatik dorilar va immunomodulyatorlar buyuriladi. D vitamini spermatozoidlarning sifatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Bu baliq, dengiz mahsulotlari va baliq yog‘ida juda ko‘p.
– Agar tekshiruvda tos churrasi, moyakda kengaygan tomirlar, neoplazmalar aniqlansa, u holda dori terapiyasi yordam bermaydi. Bunday hollarda operatsiya buyurilishi mumkin.
– Davolashning barcha usullari sinab ko‘rilgan, ammo kerakli homiladorlik sodir bo‘lmaydigan holatlarda davolovchi shifokor urug‘lantirishning muqobil usullariga o‘tishni tavsiya qilishi mumkin.
No‘mon BAHROMOV,
shifokor
