Бепуштлик қандай даволанади?

Кўпинча, эркак­ларнинг бепуштлиги жинсий ­аъзоларнинг олдинги яллиғланиш касалликлари, юқумли ва сурункали касалликлар, кимёвий омиллар таъсирига боғлиқлиги сабабли сперма сифати ва миқдорий ўзгариши натижасидир. 40-50 фоиз ҳолларда бу стерил сперма никоҳдаги бепуштлик сабаби ҳисобланади.

Эякуляциядан сўнг, сперма аёл танасида яшайди ва 48 дан 72 соатгача тухумни уруғлантириш қобилиятини сақлаб қолади. Шунинг учун жинсий алоқани овуляция пайтида ҳар 2 ёки 3 кун оралиғида ҳомила учун жинсий алоқа қилиш учун энг мақбул ҳисобланади.

Уруғлантириш нуқтаи назаридан сперматозоидларнинг ҳаракатчанлиги сперма сони каби муҳимдир. Сперматозоидлар сони паст бўлган эркаклар, агар уларнинг сперматозоидлари юқори ҳаракатга эга бўлса, серҳосил бўлиши мумкин. Уруғланишга уруғ миқдори ва сперма морфологияси (тузилиши) ҳам таъсир

қилиши мумкин.
Бундан ташқари, эркаклар унумдорлигига моякда томирлар варикоз кенгайиши – Варикоселе касаллиги таъсир қилиши мумкин. Бу эркакларда бепуштликнинг энг кенг тарқалган сабабларидан биридир. Ва ниҳоят, эркакларнинг репродуктив саломатлигига репродуктив органларда обс­трукция, бўшашиш қийинлиги, гиёҳванд моддаларни истеъмол қилиш ёки мояк функцияси ёки ривожланишининг бузилиши каби омиллар таъсир қилиши мумкин.

Эркаклар бепуштлигининг иккита асосий шакли мавжуд – секретор ва обструктив. Секретор шаклда моякнинг тубулаларида сперматозоидларнинг шаклланиши бузилади, обструктив шаклда уруғ сийдик йўлига боришда тўсиқ бўлади.

Эркакни текширгандан сўнг, бепуштликка олиб келиши мумкин бўлган касалликлар тарихини аниқлаш учун спермограмма қилиш керак. Таҳлилни 2-3 марта такрорлаш керак, текширувдан олдин 2-3 кун давомида жинсий алоқадан ва онанизмдан тийилиш керак. Андролог билан учрашувга тайёр таҳлиллар билан келишингиз мумкин, бу диагностика бўйича вақтни тежайди. Агар эркак ҳам, аёл ҳам бепуштлик текширувидан ўтказилса, шифокорлар эр-хотиннинг бепуштлик сабабини аниқлаб олиши ва тўғри даволанишни буюришлари учун текширувни битта клиникада ўтказиш яхшироқ.
Одатда, эякуляция ҳажми 3-5 мл.ни ташкил қилади (тахминан бир чой қошиқ), аммо агар эякулят миқдори меъёрдан кам бўлса, унда бу моякнинг гипофункциясини кўрсатиши мумкин. Агар сперма ҳажми 2 мл.дан кам бўлса ва барча спермограмма кўрсаткичлари нормал диапазонда бўлса, унда айнан сперма миқдори кам бўлганлиги сабабли ҳомила бўлиши мумкин эмас. 1 мл. сперма ичида одатда камида 20 миллион сперматозоид бўлиши керак, агар уларнинг сони бу қийматдан паст бўлса, олигозооспермия ташхиси қўйилиши мумкин. Олигозооспермия моякларнинг бир томонлама обструкцияси ёки моякларнинг гипофонкцияси туфайли ривожланиши мумкин, натижада эркакларнинг бепуштлиги пайдо бўлади.

Агар беморда икки томонлама обтурация бўлса, у ҳолда сперма ичида спермотозоидлар умуман бўлмаслиги мумкин, бу ҳолда азоспермия ҳақида гап кетади. Шу билан бирга, тухумни уруғлантириш учун фақат битта сперма керак бўлишига қарамай, сперма сонининг 1 миллионгача камайиши уруғлантиришни имконсиз қилади.

Сперматозоидларнинг аксарияти ҳаракатнинг тўғри чизиқли ёки хаотик хусусиятига эга бўлиши керак, аммо ҳаракатчан сперматозоидлар сони камайса, бу астенозооспермия, ҳаракатчан сперматозоидаларнинг умуман йўқлиги некрозооспермия деб аталади.
Эякуляцияда сперматозоидларнинг ҳаракатчанлиги ва сони жинсий алоқанинг частотасига боғлиқ, шунинг учун бепуштлик диагностикасини ўтказаётган эркак спермограмманинг ишончли натижаларини олиш учун жинсий алоқадан бош тортиши керак. Кетма-кет жинсий алоқада сперма уруғлантириш хусусиятини йўқотади.
Сперматозоидларнинг морфологик таҳлили сперматозоидларнинг неча фоизида нормал тузилишга эга эканини тахмин қилишга имкон беради. Агар уларнинг ярмидан кўпи тўлиқ тузилишга эга бўлса, бу нормал ҳолат, нормал сперма сонининг камайиши тератозооспермия деб аталади.

Эркакларнинг бепуштлигини даволаш касалликнинг сабабига боғлиқ.
– Агар текширув пайтида эркакда жинсий йўл билан юқадиган инфекция аниқланган бўлса, дорилар керак бўлиши мумкин. Бундай ҳолда, антибиотик терапияси буюрилади.
– Гормонал фон бузилган тақдирда (танада етишмовчилик бўлганида ёки аксинча, гормонларнинг кўплиги аниқланганда) гормонал дорилар буюрилади.
– Агар тадқиқот давомида сперма сифати паст бўлса, беморга витаминли терапия, гомеопатик дорилар ва иммуномодуляторлар буюрилади. D витамини сперматозоидларнинг сифатига ижобий таъсир кўрсатади. Бу балиқ, денгиз маҳсулотлари ва балиқ ёғида жуда кўп.
– Агар текширувда тос чурраси, мояк­да кенгайган томирлар, неоплазмалар аниқланса, у ҳолда дори терапияси ёрдам бермайди. Бундай ҳолларда операция буюрилиши мумкин.
– Даволашнинг барча усуллари синаб кўрилган, аммо керакли ҳомиладорлик содир бўлмайдиган ҳолатларда даволовчи шифокор уруғлантиришнинг муқобил усулларига ўтишни тавсия қилиши мумкин.

Нўъмон БАҲРОМОВ,
шифокор