Oyoq yalang yurish foydali, BIROQ…
Bu haqda Qashqadaryo viloyati teri-tanosil kasalliklari dispanseri shifokori X.TOSHMURODOV shunday deydi:
– Zamburug‘ nima? Agar bu savolni oddiy insonga bersak, xayolga qo‘ziqorinlar yoki tuzlangan shampinonlar keladi.
Tibbiyotda esa “zamburug‘” deb ataladigan kasallikning ba’zi turlari inson organizmi to‘qimalarini zararlaydi, boshqa turlari esa uylarning nam bo‘lgan devorlari ichida ko‘payib, odam sog‘ligi uchun xavfli bo‘lgan zahar (mikotoksinlar) ishlab chiqaradi. Aynan shu zamburug‘lar allergik kasalliklarning rivojlanishiga ham olib keladi.
Zamburug‘li kasalliklar (mikozlar) fanga bir necha asr avval ma’lum bo‘lgan. Gippokrat va Galen kabi mashhur olimlar shu kasalliklarni birinchi bo‘lib o‘rganishgan.
Tirnoq va terining zamburug‘li kasalliklari infeksiyali xastaliklar sirasiga kiradi. Zamburug‘, asosan, barmoq o‘rtalaridagi burmalarda (qo‘lda kam), tirnoq yuzasida paydo bo‘ladi. Bu kasallik aksariyat hollarda umumiy foydalanish joylari – basseyn, plyaj, sport zallari, saunadan shuningdek, birovning poyabzalini kiyish va gigiyenaga rioya qilmaslik natijasida yuqadi. Uni davolashning qiyin tomoni – zamburug‘ mikozi (infeksiyasi) juda tez ko‘payadi va o‘ta chidamli. Kasallangan a’zodan sog‘lom tanaga tez ko‘chib o‘tadi. Zamburug‘ oyoq tagida va barmoq o‘rtalaridagi burmalarda paydo bo‘lsa, u holda teri shilinib, ko‘chib tusha boshlaydi, qichishadi, qizaradi va yoriladi, mayda pufaklar hosil bo‘lib, ichida suv to‘planadi.
Ba’zi zamburug‘lar inson organizmida yillar davomida yashab keladi va hech qanday kasallik qo‘zg‘atmaydi, ular shartli yuqumli hisoblanadi. Lekin immun tizimi faoliyati pasayganda, endokrin kasalliklarda, stress holatlari va antibiotiklar betartib qo‘llaganda kasallik rivojlanishi mumkin. Mazkur zamburug‘lardan biri “Candida” oilasiga mansub bo‘lib, ular ko‘pincha terida va og‘iz bo‘shlig‘ining shilliq qavatida joylashadi.
Zamburug‘larning boshqa turi patogen hisoblanadi. Ular yuqori yuqumli xususiyatga ega va dermatofitlar deb nomlanadi. Teri tarkibida bo‘lgan modda – keratin bilan “oziqlanadi”.
Tirnoqlarning shikastlanishiga olib keluvchi omillardan biri esa yopiq oyoq kiyimlarini kiyishdir. Chunki bunda zamburug‘larning ko‘payishi uchun qulay issiq va nam muhit paydo bo‘ladi. Kasallik ko‘pincha uchinchi va to‘rtinchi panja orasidagi teri qoplamining shikastlanishidan boshlanadi. Keyinchalik esa tovon va qo‘llarning barcha teri qoplamiga tarqaladi va tirnoqlarning shikastlanishi bilan tugaydi. Qo‘l, oyoq panjalari va tirnoqlarning zamburug‘li shikastlanishida teri qizaradi, yoriladi va terining yuza qavati qalinlashadi. Tirnoqlar ham qalinlashib, ularning rangi o‘zgaradi va burda-burda bo‘lib sinib ketadi. Zararlangan tirnoqlar zamburug‘lar uchun manbaga aylanadi. Chunki ularda ko‘paygan zamburug‘lar sinib ketgan tirnoq bo‘lakchalari orqali terining boshqa joylariga o‘tishi kuzatiladi.
Shaxsiy gigiyena buzilgan hollarda, ya’ni hammom, sauna va basseyn kabi joylarda oyoq yalang yurganda zamburug‘larni yuqtirish juda oson. Chunki yerda dermatofitlar o‘zining yuqori yuqumli xususiyatlarini 12 oy davomida saqlaydi.
Ko‘pchilik yuz va qo‘l terisiga, tirnoqlariga e’tibor qaratsa-da, oyoqlarga ko‘p ham ahamiyat beravermaydi. Aslida oyoqlarni asrash lozim, chunki oyoq kiyimlari bois bu a’zoda tez-tez qon aylanishi buziladi, qisilishlar kuzatiladi, bular esa turli kasalliklarning urchishi va noxush oqibatlarga olib kelishi mumkin.
Shuni yodda tutingki, har qanday kasallikka qarshi dori vositasini qabul qilishdan oldin shifokor bilan albatta maslahatlashing.
Shohista BOZOROVA
yozib oldi
