Одам организмидаги тошлар қандай пайдо бўлади?
Ўт-тош касаллигини пайдо бўлишига кўпгина омиллар жумладан, ирсий мойиллик, кўп ёғли овқатларни истеъмол қилиш, нотўғри овқатланиш, кам ҳаракатлилик, жигарнинг яллиғланиши ва юқумли касалликлар, ўт йўллари ва ўт халтаси хасталиклари, шунингдек, ичкиликга берилган кишиларда тош ҳосил бўлиши кузатилади. Буларнинг барчаси ўтнинг физик ва кимёвий таркибини ўзгаришига замин яратади. Натижада ўт тошлари пайдо бўлади. Ўт сарғимтир, жигарранг тусдаги суюқ, ўзгача ҳидга эга ажралма бўлиб, уни жигар ҳужайралари ажратади. Ўт одам ичагида озиқ моддаларнинг парчаланишига ва ёғли маҳсулотларнинг ҳазм бўлиши ҳамда сўрилишида муҳим роль ўйнайди.
Ёғли овқатни хуш кўриб ҳар доим кўп истеъмол қилинса холестерин билан ўт кислоталари ўртасидаги мувозанат бузилади. Бу ҳолатда холестерин доначалари чўкиб, тошлар ҳосил бўлади. Шуни ҳам айтиб ўтиш керакки, ёғли овқатларни истеъмол қилиб ётиб олиш, бир хил одамларнинг озиш мақсадида очлик билан ўзини ўзи даволашга уриниши нафақат тош ҳосил бўлиши балки ёмон оқибатларга ҳам олиб келиши мумкин. Кам ҳаракат қилиш бошқача қилиб айтганда гиподинамия, ўтнинг фақат ўт халтасида эмас, балки ўт йўлларида ҳам димланиб қолишига сабаб бўлади. Шу туфайли меъда ости бези хасталанади. Бу аъзо билан ўт ажратиш тизими ўртасидаги уйғунлик бузилади ва тош ҳосил бўлиши осонлашади. Шуни хам эслатиш мақсадга мувофиқки, ўт қопи фақат жигар билан эмас, балки ўн икки бармоқ ичак, меъда ости бези билан ҳам чамбарчас боғланган. Шу сабабли бу аъзолар биргаликда касалланади.
Ўт-тош касаллигининг олдини олиш учун инсон серҳаракат бўлиши, бир неча соатлаб бир жойда ўтирмасдан, бадантарбия билан шуғулланиб туриши лозим.
Фарҳод БОБОЕВ,
ТошПТИ Болалар хирургияси ва онкологияси кафедраси
2-босқич магистрлари
