Kuz ertagi
Osmonni to‘ldirib maktublar yog‘adi: sarg‘ish, qizg‘ish, shafaq rang, zarg‘aldoq barglar shamolning belanchagidan tushib qolayotgandek. Kuzbobo yeru ko‘kni kaftiga olgan sehrgarga o‘xshaydi: yaproqlarning har birini erinmasdan ranglaydi, keyin ularga qanot berib, parvozga yo‘llaydi. Safarga otlangan kuz kemasi yo‘lidan davom etadi. Kechagina bog‘lab qo‘yilgan shamol ipini uzadi. Kema chayqaladi. Barglarning boshi bir-biriga urilib “so‘q-so‘q” bo‘ladi. Shunda yaproqlarning shiviri quloqqa chalinadi. Haqiqiy kuz boshlanadi.
Yo‘lakda o‘ynayotgan bolakaylar barglarni do‘ppi qilib boshiga yopishadi. Qo‘l ushlashib “chayqalishadi”. Endi ular daraxtga o‘xshagisi keladi. Chang-to‘zonli shamol tinib, yomg‘ir shivalaydi. Odamlarning qadamlari tezlashadi. Maktabdan qaytayotgan bolalar hozirgina paydo bo‘lgan suv ko‘lmaklarini kechib, zavqlanadi. O‘quvchilar sumkalarini soyabon qilib boshlariga qo‘yishadi. Ota-onalari ko‘tarib olishgan bog‘cha bolalari esa qo‘llarini yomg‘irga tutadi. Keyin ho‘l qo‘lini dadasiga ko‘rsatib:
– Yomg‘ir shirinmi? – deydi.
Ota qizchasini bag‘riga bosadi. – Shirin, qizim, shirin.
– Meni aytayapsizmi, yomg‘irnimi? – qizaloq otasiga yuzlanadi. – Yomg‘ir shirin bo‘lsa, ichsam maylimi?
– Yomg‘ir shirin, lekin uni ichib bo‘lmaydi. Negaligini katta bo‘lganingda tushuntirib beraman…
Ota-bolaning suhbati tugamaydi. Yo‘lda nabirasini yetaklab olgan buvijon ko‘rinadi.
– Jon bolam, yomg‘irda shalabbo bo‘lasan, soyaboningni tutib olgin, – deydi.
– Yo‘o‘o‘q, – bola soyabonini kurtkasining ichiga yashiradi. – Yomg‘irda ivib ketsa, soyabon shamollab qoladi.
…Ustimizdan yomg‘ir yog‘ayotgani esimizdan chiqqandi… Tabiatni kuzatish maroqli edi. Endi sakkizinchi qavatga ko‘tarilib, derazani k-a-a-t-t-a ochamiz. Pastga qaraymiz. Manzara boshdan oyoq ko‘rinadi. Shamol goh mehribon, goh jahli chiqqan odamga aylanib qoladi. Quyosh sovuqdan berkinib olganga o‘xshaydi: ko‘zini saaalgina ochgan. Daraxtlarning boshi, qo‘li, oyog‘i bor-u, ular ranglar bilan ajratilgandek. Adoqsiz osmonning bir bo‘lagiga yomg‘irpo‘sh yopilganmi, bir quloch yer qup-quruq ko‘rinadi. Sal naridagi yong‘oq daraxtining tepasidan qushlar arimaydi. Hakkalar eng baland shoxlarda qolib ketgan yong‘oqlarni qishga g‘amlaydi. Ular ilolmagan yong‘oqlar “tap-tup” yerga tushib, po‘chog‘idan ajraladi. Ahyon-ahyonda ko‘rinadigan olmaxonlar daraxt shoxlarida qushdek yengil yuguradi. Qo‘lidagi o‘ljasini mahkam tutib, atrofga bir qaraydi-yu, g‘oyib bo‘ladi… Kichkinagina ko‘ringan maydoncha o‘rmonga aylanib qolgandek tuyuladi. Kutilmaganda osmondan barglar yomg‘iri to‘kilgandek bo‘ldi. Derazadan qo‘llarimni chiqarib, ularni tutishga shaylandim. Shunda bir barg qo‘limga ilindi. Quvonib ketdim. Qarasam, unga ikki chumoli yopishib olgandi. “Chumolining soyaboni”, dedim ovozimni balandlatib. Yoki chumolilar bargni kema qilishmoqchi bo‘lganmikin? Endi topdim, ular parashyut qilib sakramoqchi bo‘lishgan! Atrofga qarayman: yomg‘ir ham tabassum qilgandek, shamolning ko‘zlari chaqnagandek. Ariqdagi suvlar ham jim. Yomg‘ir tinishi bilan uzoqlardan qushlarning “chug‘ur-chug‘uri” eshitildi. Issiq o‘lkalarga yo‘l olgan qushlarning xayrlashuv xabari edi, bu ovoz.
Bu kuzning bir kunlik ertagi edi. Unga zaminu osmon quloq tutardi…
Dilfuza ShOMALIKOVA
