Ҳокимнинг кулоҳи ёхуд тараққиётга тўсиқ бўлаётган иллат хусусида

Кулоҳни биласиз: қаландар ва дарвешлар киядиган учли қалпоқ. Ўтмишимизда у билан боғлиқ ажойиб воқеа бор. Баҳодир Ялангтўш (Низомиддин Ялангтўшбий Оталиқ, 1576–1656 й) Самарқандга бир эмас икки марта (1612 ва 1645 йилларда) ҳоким этиб тайинланган. У салтанат ва Самарқанд халқи олдидаги хизматлари учун “Оталиқ” унвонига сазовор бўлган. Тарихда ҳар қандай ҳоким бундай унвонга лойиқ бўлавермаган. Хўш, Баҳодир Ялангтўш қандай хизматлар қилганки, бундай юксак унвонга сазовор бўлган?

Тарихий манбаларга кўра моҳир саркарда сифатида душманлар устидан қозонган ғалабалари, салтанат сарҳадларини дахлсиз сақлашдаги хизматлари, Самарқанд музофотини обод, қўрғонини мустаҳкам, элини фаровон этган, азим шаҳардаги яратувчилик ишлари учун у ана шундай эътирофга лойиқ топилган.

Таажжубки, ана шундай юксак рутбадаги инсон туну кун дарвешлар қалпоғи – кулоҳ кийиб юрар экан. Ўша кезларда Самарқанднинг Регистон майдони теграсида жойлашган бозорни айланишни хуш кўрган ҳокиму мутлақни оддий фақиру фуқаролардан ажратиб бўлмас, чунки эгнидаги кийими эл қатори бўлган экан.

…Бир куни у кишига ҳамроҳ ғазначи ва бир навкар гавжум жойда ҳокимнинг қаландар кулоҳини қора қилиб эргашиб борар эди. Мавсум боши бўлгани учунми, ҳоким қовун сотаётган бир деҳқон йигитнинг олдида тўхтабди. Чоғроқ қовунлардан қўлига олиб, шапатилаб-шапатилаб кўриб, икки донасини ажратибди. Нархини сўраб, савдолашибди. Нарх бичилгач, ҳоким белбоғига илинган ҳамённи пайпаслаб қараса, ҳамён бўш эмиш… У буни кузатиб турган деҳқонга жилмайибди-да, ёнида эргашиб юрган ғазначига юзланиб, “Ғазнадаги маошимдан ҳақим борми?” деб сўрабди. Ғазначи қўлини кўксига қўйган ҳолда икки букилиб, “Ғазна сизнинг ихтиёрингизда, тақсир” дебди. Ялангтўшбий қошини чимириб, унга қаттиқ тикилганча, “Ғазна билан менинг маошимни адаштирманг!” дебди. Ғазначи гапни тушуниб, “ҳақингиз йўқ” деган ишора берибди-да, мулзам бўлганча, бир қадам тисланиб, жим тураверибди.

Баҳодир Ялангтўш бошидаги кулоҳини авайлаб ечиб, деҳқон йигитга узатибди-да “Шу кулоҳга айирган қовунларимни берасанми?” дебди. Деҳқон кулоҳни қўлига олиб, кўздан кечиргач, “Жуда эски экан-да, тақсир” дебди. Савдога гувоҳ бўлиб турган навкар ҳокимнинг орқасидан туриб, деҳқонга имо-ишора қилар, гоҳ бош бармоғи билан қароргоҳ томонни кўрсатар, гоҳ чопон ёқасини очиб, тўшини яланг қилар эди.

Ниҳоят деҳқон қаршисида Самарқанд ҳокими Баҳодир Ялангтўш турганини фаҳмлади. “Тақсир, Баҳодир Ялангтўшнинг кулоҳи биз учун табаррук”, дея кўзига суртиб, қўнжига тиқибди, ердан қовунларни олиб, ҳокимнинг қўлига тутқазибди…

Бутун Самарқанд измида бўлган Баҳодир Ялангтўш ғазна у ёқда турсин, ҳатто, оддий деҳқондан бир дона қовунни текин олишга, яъни унинг ҳақига хиёнат қилишни ўзига эп билмаган. Қиссадан ҳисса шуки, халқнинг ҳокимни ҳалол, диёнатли, деб билгани – элнинг ишончини суистеъмол қилмаганлиги учундир.

Ўтмишда порахўрлик, яъни коррупция бўлмаган десак, янглишамиз. Албатта, бу иллат инсоният танасига асосан “нафс” кўринишида зулукдек ёпишиб, давлат асосларини емириб, жамият тараққиётига тўсқинлик қилиб келади. Коррупция илдиз отган жойда адолатсизлик, иймонсизлик, қонунга ҳурматсизлик ҳукмронлик қилиб, парокандалик юз бериши тарихдан маълум.

Инсоният бу иллатнинг пайини қирқиш учун мудом қонунларга таяниб курашиб келмоқда.

Давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев ўз ваколатига киришиши билан, Президент сифатида имзо чеккан энг биринчи қонун ҳам “Коррупцияга қарши курашиш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонуни бўлди (2017 йил 3 январь). Юртимизда ушбу қонуннинг ижросини таъминлаш мақсадида Президентимизнинг 2017 йил 2 февралдаги Қарори ҳамда 2017–2018 йилларга мўлжалланган коррупцияга қарши курашиш бўйича “Давлат дастури” қабул қилинди. Ушбу Давлат дастурида белгиланган чора-тадбирлар билан танишиб чиқсангиз, коррупцияга қарши курашиш, унга буткул чек қўйиш учун беихтиёр “Бундан ортиқ яна нима қилиш керак?”, деб ўзингизга савол берасиз.

Аммо кейинги пайтларда халқимиз ва Президентимиз ишонч билдирган айрим амалдорларнинг порахўрлиги билан боғлиқ воқеалар ҳали олдимизда қилинажак ишларимиз кўп эканидан далолат беради.

Депутатлар корпуси ҳам мазкур қонун ва Давлат дастури ижросини таъминлаш борасидаги вазифаларни қатъий адо этишда четда турмаслиги, Олий Мажлис ва маҳаллий Кенгашлар депутатлари аҳолининг ушбу иллатга қарши муросасиз муносабатини шаклллантиришда жонбозлик кўрсатмоғи лозим. Зеро, жамиятда бир нафар порахўр ё коррупция қулига айланган амалдорнинг чиқиши халқнинг давлатга ҳамда раҳбарларга бўлган ишончига жиддий путур етказади.

Алишер ҲАМРОЕВ,

Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати