Chaqaloqlarni shamollashdan ehtiyot qiling

Shamollashni nima keltirib chiqaradi?

Shamollash deb o‘tkir respiratorli virusli infeksiya ataladi, uning sababi nafas yo‘llarining shilliq qavatini yuqtiradigan va yallig‘lanishni keltirib chiqaradigan viruslar bo‘lib, bu xarakterli alomatlar bilan namoyon bo‘ladi. O‘tkir respiratorli virusli infeksiya­ning shamollash deb atalishi sababi – kasallik ko‘pincha sovuqlik fonida rivojlanadi. Bu mahalliy va umumiy immunitetni zaiflashtiradi va natijada viruslar to‘siqsiz nafas yo‘llariga hujum qiladi.
O‘tkir respiratorli virusli infeksiyani ko‘plab qo‘zg‘atuvchilari (adenoviruslar, rinoviruslar, gripp va boshqalar) mavjud. Odatda ularning qaysi biri shamollashni keltirib chiqarganini aniqlab olishning iloji yo‘q. Shuning uchun virusga qarshi ta’sirga ega keng doirali dori-darmonlarni qabul qilish maqsadga muvofiqdir.
Viruslar havo yo‘llari orqali, nafas olayotganda ular yo‘talganda yoki tupugi orqali atrof-muhitga tarqalganda, havo tomchilari orqali tanaga kiradi. Shuningdek, kasallikni to‘g‘ridan-to‘g‘ri aloqa qilish yo‘li bilan yuqtirish mumkin (narsalar yoki qo‘l tegishi orqali). Shu sababli, shifokorlar sovuq mavsumda qo‘llarni tez-tez sovunlab yuvib turishni maslahat berishadi.

Cabablari

Har bir inson o‘tkir respiratorli virusli infeksiya bilan kasallanishi mumkin, ammo yangi tug‘ilgan chaqaloqda shamollash juda kam uchraydi. Birinchidan, dastlabki uch – olti oyda chaqaloqning tanasi rivojlanish jarayonida onadan olgan antikorlar bilan himoyalanadi. Ikkinchidan, emizish bolani yuqumli kasallik­lardan himoya qilishda muhim rol o‘ynaydi. Ona sutida bola tanasining qarshiligini oshiradigan himoya omillari mavjud. Shuning uchun sun’iy oziqlanadigan bolalarning kasal bo‘lish xavfi yuqori.
Olti oy ichida onaning antikorlari miqdori kamayadi va bu vaqt ichida esa uning immuniteti hali shakllanmagan bo‘ladi, shuning uchun bolada shamollash ehtimoli yo‘q emas. Biroq, chaqaloqlar, maktabgacha yoshdagi bolalardan farqli o‘laroq, infeksiya manbalari bilan kamroq uchrashishadi.
Bolani shamollashdan himoya qilish uchun ota-onalar uning boshqalar bilan aloqasini minimallashtirishi, chaqaloq bilan jamoat transportida ko‘p sayohat qilmasligi, u bilan birga do‘konlarga va boshqa gavjum joylarga bormasligi kerak.
Albatta, barcha choralar ko‘rilgan bo‘lsa ham, xavfni butunlay yo‘q qilish mumkin emas. Bolaga ish joyiga boradigan oila a’zolaridan biridan o‘tkir respiratorli virusli infeksiya yuqishi mumkin. Kichkintoyning zaif immuniteti viruslar hujumiga qarshi turolmaydi va kasallik tez rivojlana boshlaydi.

Alomatlari

Ko‘pchiligimiz hayotimizda bir necha marotaba shamollashga duch kelganmiz va uning o‘zini qanday namoyon etishini yaxshi bilamiz, ular: isitma, holsizlik, tomoq og‘rig‘i, yo‘tal va burun bitishi. Muammo shundaki, tashqi belgilarga asoslanib, ota-onalar har doim ham chaqaloqning kasalligini aniqlay olmaydi. Vaziyat uning hanuzgacha qanday gapirishni bilmasligi va sog‘lig‘i haqida gapira olmasligi bilan murakkablashadi. Lekin shunga qaramay, shamollashni dastlabki bosqichda aniqlash kerak, chunki vaqtni yo‘qotish yoki noto‘g‘ri davolanish turli asoratlarga olib keladi.
Hayotning birinchi yilida bolalarda ba’zi reflekslar hali shakl­lanmagan: ular qanday qilib burunni qoqish va tomog‘ini tozalashni bilishmaydi. Shu sababli, balg‘am o‘z vaqtida olib tashlanmaydi, balki nafas yo‘llarida to‘p­lanib, bakteriyalar ko‘payishi uchun xizmat qiladi va shamollash fonida chaqaloq otit, bronxit, pnevmoniya bilan kasallanishi mumkin.
Burun bitishi o‘zini quyidagicha namoyon qilishi mumkin: chaqaloq og‘zi ochiq holatda nafas oladi va sut ichishda qiynaladi. U hatto och bo‘lsa ham, ko‘krakni (yoki shishani) tashlaydi, so‘rg‘ichdan bosh tortadi.
Isitma – o‘tkir respiratorli virusli infeksiyaning yana bir keng tarqalgan alomati bo‘lib, u chaqaloqlarda har doim ham kuzatilmaydi. Ko‘pincha, shamollash bo‘lgan chaqaloqlarda harorat ozgina ko‘tariladi.
Diqqatli ota-onalar chaqaloqning umumiy holati va xatti-harakatlaridagi o‘zgarishlarni payqashadi: u zaif holatda bo‘ladi yoki aksincha, bezovtalanadi, ko‘pincha uzoq vaqt yig‘laydi, uni tinchlantirish qiyin kechadi. Shu sababli, kunduzi va tunda uxlash rejimi buziladi: bola ko‘p uyg‘onadi yoki juda ko‘p uxlaydi.

Shamollashda chaqaloqlarning ishtahasi burun orqali nafas olish qiyinligi va umumiy intoksikatsiya tufayli yomonlashadi. Ko‘p ko‘ngil aynishi va qusish mumkin. Oziqlanishning yetishmasligi va suvsizlanish (isitma tufayli suyuqlikni yo‘qotish) bolaning ahvolini og‘irlashtiradi.

Kasallik boshlanganidan bir necha kun o‘tgach yaqqol namoyon bo‘ladi. Ammo, agar bu davrda davolanish o‘z vaqtida boshlanmasa, bakterial asoratlar ham qo‘shilishi mumkin. Shu sababli, ota-onalar bolaning ahvolini diqqat bilan kuzatib borishi va har bir me’yordan og‘ishlarga e’tibor berishlari kerak.
Kasallik og‘ir bo‘lmaganda ko‘tarilgan harorat o‘rtacha 37,5-38 °S gacha bo‘ladi.
Yo‘talish bir yoshgacha bo‘lgan bolalarda kam uchraydi.
Ishtahani yo‘qotish (chaqaloq ko‘k­rak yoki ko‘krakdan bosh tortadi).
Uyquning bitishi: bola uxlashga qiynaladi, tez-tez uyg‘onadi, yig‘laydi yoki aksincha, odatdagidan ko‘proq uxlaydi.
Xulq-atvor o‘zgarishlari. Bola zaif va sust yoki haddan tashqari bezovta bo‘lib ko‘rinadi.

Davolash

Chaqaloqlarda shamollashni davolashda xonada tegishli sharoitni ta’minlash katta ahamiyatga ega.
Esda tutish kerakki, viruslar quruq va turg‘un havoni yaxshi ko‘radi, shuning uchun xonani iloji boricha tez-tez ventilyasiya qilish va iloji boricha namlagichdan foydalanish kerak. Agar tashqarida sovuq bo‘lsa, u holda ventilyasiya paytida bola bosh­qa xonaga olib boriladi. Issiq havoda agar bola normal haroratga ega bo‘lsa bola bilan ko‘chada aylanish ham mumkin.
Bolani qulay kiyintirish kerak. Shu bilan birga, o‘ta sovuq qotishdan va qizib ketishdan saqlang (ayniqsa yuqori haroratda).

Pediatrlarning eng muhim tavsiyalari ovqatlanish bilan bog‘liq. Onaning suti chaqaloqlar uchun eng yaxshi dori: u immunoglobulinlarni o‘z ichiga oladi va himoya xususiyatlariga ega. Ammo, afsuski, kasal bolaning ishtahasi ko‘pincha pasayadi va bu holatda uni ovqatlanishga majbur qilish kerak emas. Tez-tez va ozginadan boqish yaxshiroq.

Shunisi e’tiborga loyiqki, kasallik paytida chaqaloq yetarli miqdordagi suyuqlik iste’mol qilishi shart. Ovqatlanish oralig‘ida unga na’matak damlamasi yoki shakarsiz quritilgan mevalardan tayyorlangan kompotni berish mumkin.
Burun oqishida shifokorlar bolaning burnini sho‘r eritmalar bilan yuvishni maslahat berishadi. Har qanday dorixonada dengiz suviga asoslangan preparatlarni sotib olishingiz mumkin. Ular burun shilliq qavatini yumshoq qilib tozalaydi va namlaydi.

Shamollash virusini davolash

Yuqoridagi chora-tadbirlarga qo‘shimcha ravishda, shamollashning asosiy sababini yo‘q qilish uchun maxsus antivirusli terapiya bilan davolashni faqat shifikor belgilaydi. Bunday terapiya kasallikning boshidan qo‘llanilsa, samarali yordam beradi.
Chaqaloqlarga berilishi mumkin bo‘lgan antivirus preparatlar turi juda kam. Chaqaloqlarda shamollashni davolash uchun dorilarning ikki guruhi mavjud. Bu tayyor interferon yoki gomeopatik davolanish preparatlari. Shamollashni davolashda qolgan dorilar chaqaloqlar uchun qo‘llanilmaydi: ular katta yoshdagi bolalar uchun buyuriladi (kamida bir yoshdan boshlab).
Interferon preparatlari viruslarning o‘sishi va ko‘payishini susaytiradi, shuningdek, boshqa immun omillarni faollashtiradi.
Tayyor interferon preparatlari qabuldan so‘ng darhol viruslarga qarshi kurashishni boshlaydi. Bunday dorilar turli xil shakllarda ishlab chiqariladi:
Burun tomchilari, malhamlar va spreylar mahalliy ishlaydi. Ularning chaqaloq tanasiga umumiy ta’sir darajasi minimaldir.

Shamchalar (svechalar). Ushbu shakl juda ko‘p afzalliklarga ega, chunki tomchilar shamollashning faqat dastlabki bosqichida samarali bo‘ladi va burun mahsulotlari tez-tez ishlatilishini talab qiladi. Alomatlar yanada aniqroq bo‘lganda (bu viruslar chuqurroq kirib borishini anglatadi), qonga interferon tez kiritilishi kerak, bu preparatni kuniga ikki marta rektal o‘rnatilganda amalga oshiriladi. Faol moddalar oshqozon-ichak traktiga ta’sir qilmasdan tizimli antivirusli ta’sirga ega. Shuningdek, shamchalar chaqaloqlarda foydalanish uchun qulay.

Hamida RAJABOVA,

shifokor