Болангиз нега тушкун кайфиятда?
ёхуд оила хотиржамлик ошёни бўлсин
Қуйида ҳар бир ёш учун хос бўлган мезонларни кўриб чиқамиз:
Эрта ёш – 0 дан 3 ёшгача.
Кўпинча депрессия руҳият бузилишлари замирида ривожланади. Бироқ, эрта ёшдаги болаларда бундай ҳолатлар жиддий сабаблар туфайли юзага келади:
– Ҳомила ичи ривожланиш патологиялари (ҳомила гипоксияси(кислород етишмовчилиги), ҳомила ичи инфекцияси);
– патологик туғруқ асоратлари ёки туғма руҳий бузилишлар (туғруқ асфиксияси (киндикнинг ҳомила бўйнига ўралиб қолиши натижасида унинг бўғилиб қолиши), чақалоқлар энцефалопатияси ва бошқалар);
– эрта ёшда ўтказилган оғир касалликлар;
– ирсий омиллар, оилада кимдадир руҳий ёки неврологик бузилишлар бўлган ҳолатлар;
– она билан ҳиссий руҳий боғлиқликнинг бузилиши(чақалоқни “Гўдаклар уйи”га топшириш ёки бошқа сабаблар) натижасида болада ҳимояланганлик ва хавфсизлик сезгисининг йўқолиши;
– бола яшаётган оғир оилавий шароит (ота-онанинг доимий жанжали, алкоголизм, оиладаги агрессия(тажовузкорлик) ва зўравонлик).
Дастлабки тўртта сабабни биологик ҳолат сифатида баҳолаш мумкин. Бу сабаблардан исталган турида мия фаолиятининг бузилиши юзага келиши, натижада болаларда эрта ёшда депрессия ривожланиши мумкин. Охирги икки омил ижтимоий – руҳий турдаги сабаб бўлиб, боланинг руҳиятига кучли таъсир кўрсатади. (Масалан, баланд овоздан қўрқиш болаларда туғма бўлиб, оилада жанжал юзага келганда миттивой учун шовқин кучли руҳий зўриқиш омили бўлиб хизмат қилади).
Кичик ёшдаги болаларда тушкунлик қуйидаги белгилар билан кузатилади: – Иштаҳанинг пасайиши, тез тез қусиш, тана вазни ортиб боришининг секинлашуви, ҳаракатларнинг камайиши, умумий ва руҳий ҳиссий ривожланишдан орқада қолиш, йиғлоқилик, инжиқлик ва ҳакозо шу каби белгилар.
Бундай белгилар кузатилганда болани педиатр ва болалар невропатологи кўригига олиб бориш ва керакли даво чораларини кўриш лозим.
Тузалиш даврида боланинг ўзи фаол иштирок этиши муҳим аҳамиятга эга. Кичик мактаб ёшидаги ўқувчи ёки ўсмирни даволашда педагог ҳамда ота-оналарнинг вазифалари шундан иборатки, улар ўқувчининг қобилият ва қизиқишларининг рўёбга чиқишига шароит яратишлари лозим. Шу билан бирга бу вақтда болани қўллаб-қувватлаш, унинг муаммолари билан қизиқиш керак. Шунингдек, уларни ижобий руҳ бағишловчи машғулотларга чалғитиш каби тадбирларни амалга ошириш беморнинг тезроқ тузалишига замин яратади.
Ёқутхон МАЖИДОВА, ТошПТИ Неврология,
болалар неврологияси ва тиббий генетика кафедраси мудири, профессор,
Саодат БОЗОРОВА, магистрант
